Οι πολυμερείς αναπτυξιακοί οργανισμοί γνώρισαν μάλλον την πιο σταθερή επιτυχία τους όταν λειτούργησαν ως τράπεζες «γνώσεων», βοηθώντας στο μοίρασμα εμπειριών, βέλτιστων πρακτικών και τεχνικών γνώσεων στις κατά τόπους περιοχές του κόσμου.
Αντίθετα, οι μεγαλύτερες αποτυχίες τους ήρθαν από τη χρηματοδότηση μεγαλεπήβολων έργων που ωφελούσαν την ελίτ της εκάστοτε περιόδου, αλλά δεν στάθμιζαν σωστά τις περιβαλλοντικές, κοινωνικές και αναπτυξιακές προτεραιότητες.Η κατασκευή φραγμάτων είναι ένα χαρακτηριστικό ιστορικό παράδειγμα. Σε γενικές γραμμές, υπάρχει μία τάση υπερεκτίμησης του οικονομικού οφέλους των μεγάλων έργων υποδομής σε χώρες αποσαθρωμένες από την κακή διακυβέρνηση και τη διαφθορά, και υποτίμησης του μακροπρόθεσμου κοινωνικού κόστους της υποχρέωσης αποπληρωμής δανείων, είτε προκύψουν τα υποσχεθέντα έσοδα είτε όχι. Προφανώς, η AIIB διατρέχει τον κίνδυνο αυτό.
Τούτου λεχθέντος, υπάρχουν τεράστιες ανάγκες για έργα υποδομής κατά μήκος και πλάτος της αναπτυσσόμενης Ασίας, και είναι καιρός η Κίνα να διαδραματίσει μεγαλύτερο ρόλο στα διεθνή πιστωτικά ιδρύματα. Επιπλέον, το επίσημο επιχείρημα των ΗΠΑ – πως η Κίνα θα πρέπει να επενδύσει τα χρήματά της σε υπάρχοντες οργανισμούς, όπως η Παγκόσμια Τράπεζα και η Ασιατική Τράπεζα Ανάπτυξης, διότι μία τράπεζα της οποίας θα ηγείται η ίδια θα έχει πιθανότατα προβλήματα διακυβέρνησης – αποπνέει υποκρισία. Χρηστή διακυβέρνηση; Οι ΗΠΑ είναι διατεθειμένες να εγκαταλείψουν το ιστορικό τους προνόμιο να εκλέγουν τον πρόεδρο της Παγκόσμιας Τράπεζας;
Ομοίως, οι ΗΠΑ ανησυχούν πως η Κίνα ενδέχεται να χρησιμοποιήσει την AIIB για να προωθήσει τα οικονομικά και πολιτικά της συμφέροντα. Αλλά όποιος είναι έστω και ακαθόριστα εξοικειωμένος με την αμερικανική προσέγγιση προς τον πολυμερή δανεισμό γνωρίζει πως καμία άλλη χώρα δεν υπήρξε τόσο επιδέξια στην εκμετάλλευση της δύναμης και της επιρροής της για στρατηγικά κέρδη.
Με την Κίνα να αποκτά όλο και περισσότερη σημασία στην παγκόσμια τάξη πραγμάτων, πρέπει να της δοθεί χώρος για να σφυρηλατήσει τη δική της προσέγγιση προς την παγκόσμια οικονομική ηγεσία. Η αλήθεια είναι πως μία σχετικά μικρή τράπεζα υποδομών μοιάζει μια χαρά μέρος για να ξεκινήσει.
Εξάλλου, η Κίνα ήδη διοχετεύει χρήματα στον αναπτυσσόμενο κόσμο, συχνά μέσα από άκρως αδιαφανή κανάλια. Στο βαθμό που η AIIB ομαλοποιεί ένα μέρος της κινεζικής αναπτυξιακής βοήθειας και την υπάγει σε έλεγχο από τις προηγμένες χώρες-μέλη της νέας τράπεζας, η ύπαρξη της νέας τράπεζας θα πρέπει να ΄ναι για καλό.
Με την τάση της για συνεχή πειραματισμό και βελτίωση, θα μπορούσε κανείς ακόμα και να ελπίζει πως η Κίνα θα αντλήσει διδάγματα και θα τα εφαρμόσει στο σύνολο του δανεισμού της προς αναπτυσσόμενες χώρες. Ποιος ξέρει, ίσως μάθουν κάτι κι οι υπάρχουσες αναπτυξιακές τράπεζες.
Ενώ ο κόσμος θα πρέπει σε γενικές γραμμές να χαιρετίσει την πρωτοβουλία της Κίνας, το πραγματικό ερώτημα είναι τι είδους βοήθεια χρειάζεται η αναπτυσσόμενη Ασία. Όποιος έχει εργαστεί σε αναπτυσσόμενες χώρες, αντιλαμβάνεται πως η αδυναμία των θεσμών και η κακή διακυβέρνηση είναι συχνά πολύ μεγαλύτερα εμπόδια για την ανάπτυξη από ό,τι η έλλειψη κονδυλίων. Και όσο μεγάλο κι αν φαίνεται ένα έργο στα χαρτιά, η πρακτική εφαρμογή αποτελεί συχνά μία αφυπνιστική εμπειρία. Το κόστος διαρκώς υπερβαίνει κατά πολύ τις αρχικές εκτιμήσεις, και οι σχεδιαστές συχνά υποτιμούν τις δεξιότητες και τη χρηματοδότηση που απαιτούνται προκειμένου να εξασφαλιστούν η συντήρηση και οι επιδιορθώσεις.
Η δική μου ερμηνεία του ιστορικού της Παγκόσμιας Τράπεζας είναι πως ο ρόλος της υπήρξε σταθερά θετικός όταν βοήθησε χώρες, προσφέροντας «μαλακές» αναπτυξιακές υποδομές: παρέχοντας τεχνική υποστήριξη και χρησιμεύοντας ως μία παγκόσμια τράπεζα γνώσεων. Όταν ο κύριος ρόλος της ήταν να παράσχει οικονομική ισχύ, τα αποτελέσματα ήταν λιγότερα εντυπωσιακά. Στην ίδια την Κίνα, για παράδειγμα, τα χρήματα της Παγκόσμιας Τράπεζας δεν υπήρξαν τόσο σημαντικά ποσοτικά, ωστόσο οι Κινέζοι σε γενικές γραμμές πιστώνουν στην Τράπεζα την παροχή χρήσιμων σχεδιαγραμμάτων και πληροφοριών.
Μάλιστα μπορεί κανείς κάλλιστα να υποθέσει πως η αναπτυξιακή βοήθεια θα ήταν πιο αποτελεσματική αν έπαιρνε τη μορφή μη επιστρεπτέων επιχορηγήσεων, αντί δανείων που τελικά θα πρέπει να επιστραφούν. Εκ πρώτης όψεως τα νούμερα μπορεί να μοιάζουν λιγότερα εντυπωσιακά, αλλά μακροπρόθεσμα τα αποτελέσματα θα ήταν καλύτερα. Επιπλέον, ο κόσμος πνίγεται στη ρευστότητα αυτήν τη στιγμή, και ακόμα και στα μέρη όπου τα χρήματα μίας κυβέρνησης είναι ανεπαρκή, συχνά είναι δυνατόν να δημιουργηθούν συμπράξεις δημόσιου και ιδιωτικού τομέα προκειμένου να κατασκευαστούν έργα πραγματικά υψηλής απόδοσης. Η ικανή κυβέρνηση είναι πολύ πιο σπάνιο αγαθό από ό,τι τα μετρητά.
Δυστυχώς, είναι κάθε άλλο παρά σαφές ότι το κινεζικό μοντέλο ανάπτυξης των υποδομών μπορεί να εξαχθεί παγκοσμίως. Η ισχυρή κεντρική κυβέρνηση της Κίνας συντρίβει τις αντιρρήσεις ανθρώπων που έχουν εκτοπιστεί από νέους δρόμους, γέφυρες, και φράγματα, και για πολλά χρόνια κατέστελλε τις περιβαλλοντικές ανησυχίες και τα εργασιακά δικαιώματα. Οι παραλληλισμοί με την παλιά Σοβιετική Ένωση είναι εντυπωσιακοί.
Ορισμένες αναπτυσσόμενες χώρες της Ασίας λειτουργούν διαφορετικά. Στη δημοκρατική Ινδία, για παράδειγμα, χρειάστηκαν οκτώ χρόνια για να ανοικοδομηθεί το αεροδρόμιο της Βομβάης, γιατί τα δικαστήρια ανάγκασαν την κυβέρνηση να σεβαστεί τα δικαιώματα των καταληψιών στα περίχωρά του.
Δεδομένης της κληρονομιάς προβληματικών δανείων και έργων χρηματοδοτημένων από δυτικοκρατούμενες τράπεζες υποδομής, είναι λογικό να αναρωτηθεί κανείς αν χρειάζεται κι άλλη, αντί να μεταρρυθμιστούν τα υπάρχοντα ιδρύματα. Ωστόσο, αν η AIIB βλέπει τον εαυτό της ως τράπεζα γνώσεων κυρίως, αντί για χρηματοδοτικό όχημα, θα μπορούσε να προσφέρει πραγματική πρόσθετη αξία. Θα πρέπει να αξιολογήσουμε την AIIB βάσει του πώς επιλέγει και προωθεί έργα, όχι μόνο βάσει του πόση χρηματοδότηση παρέχει.
* Ο Kenneth Rogoff, καθηγητής Οικονομικών και Δημόσιας Πολιτικής στο Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ και βραβευμένος με το Βραβείο Χρηματοοικονομικών της Deutsche Bank για το 2011, υπήρξε ο επικεφαλής οικονομολόγος του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου από το 2001 έως το 2003. Το πιο πρόσφατο βιβλίο του, σε συνεργασία με την Carmen M. Reinhart, είναι τo This Time is Different: Eight Centuries of Financial Folly (Aυτή η Φορά είναι Διαφορετική: Οκτώ Αιώνες Χρηματοοικονομικής Τρέλας).
Πηγή
http://dia-kosmos.blogspot.gr/