Πρόλογος
α´
Το τελευταίο διάστημα, ο προεξέχων χαρακτήρας του ζητήματος της εδαφικής κατοχής φθίνει για τα περισσότερα έθνη-κράτη... Σε αυξανόμενο βαθμό, οι κυρίαρχες εθνικές ελίτ αναγνωρίζουν ότι άλλοι παράγοντες -και όχι το έδαφος- είναι πιο κρίσιμοι για τον καθορισμό της διεθνούς θέσης ενός κράτους ή για τον βαθμό της διεθνούς επιρροής του. Η οικονομική ευρωστία και η έκφραση της στο πεδίο των τεχνολογικών νεωτερισμών μπορεί να είναι βασικό κριτήριο δύναμης. Η Ιαπωνία αποτελεί το υπέρτατο παράδειγμα.Καμία τεχνογνωσία και κανένας κυβερνοχώρος δεν θα μπορέσει να περιφρουρήσει την οικονομική θέση της Ιαπωνίας μέσα στον κόσμο, αν το νησιώτικο της κράτος αποκοπεί πλήρως και με συνέπεια από όλες τις πρώτες ύλες. Και αντίστροφα: χωρίς το δικό τους τεράστιο δυναμικό σε υλικούς πόρους και χωρίς την πολιτική-στρατιωτική κάλυψη της πρόσβασης τους προς τους εκάστοτε αναγκαίους πόρους σ' ολόκληρο τον πλανήτη, οι Ηνωμένες Πολιτείες ποτέ δεν θα είχαν καταστεί ο πρωτοπόρος του κυβερνοχώρου. Άλλωστε την πρόσβαση αυτή διαφυλάσσουν επαγρυπνώντας νυχθημερόν, και απ' αυτό επωφελούνται ίσαμε σήμερα Δυτικοευρωπαίοι και Ιάπωνες Η σημερινή κατάσταση διόλου δεν συνιστά βέβαια εγγύηση για το μέλλον.
Παναγιώτης Κονδύλης
Όπως επισήμανε ο Robert Gilpin, σε μια σύγκρουση ανάμεσα στη «γεωκεντρική» ή σε κάποια άλλη τεχνολογία και στην «εθνοκεντρική» ή κάποια άλλη πολιτική δεν υπάρχει κανένας λόγος να υποθέτουμε ότι η πολιτική είναι αυτή που θα υποχωρήσει.
Hedley Bull
Όσα ωφελούν τους ιδιοτελείς τα προπαγανδίζουν οι αφελείς. Όμως οι ιδιοτελείς δεν έχουν μόνο νομιμοποιητικές ανάγκες, που ικανοποιούν οι αφελείς' έχουν και ανάγκες πρακτικές, πρέπει δηλαδή, σε αντίθεση με τους διανοούμενους τους, να δρουν συνεχώς μέσα σε συγκεκριμένες καταστάσεις, όπου διακυβεύονται τεράστια οικονομικά και στρατηγικά συμφέροντα. Όταν π.χ. το αμερικανικό Πεντάγωνο καταρτίζει τους σχεδιασμούς του, που φθάνουν ήδη βαθιά μέσα στον 21ο αιώνα, δεν καλεί βέβαια τον Rawls, ούτε τον Habermas ούτε άλλους ηθικοφιλόσοφους προκειμένου να ακούσει και να ακολουθήσει τις συμβουλές τους. Κατά τη χάραξη και την άσκηση της πολιτικής τα νεφελώματα διαλύονται και τα αστεία τελειώνουν, και σταθμίζονται χειροπιαστά δεδομένα και ορατές τάσεις. Οι οικουμενιστικές ιδεολογίες διόλου δεν προοιωνίζουν την πραγματική μετάβαση προς έναν οικουμενισμό ισότιμων ομάδων και ατόμων. Γιατί θεωρητικά ισχύουν μεν για όλους, πρακτικά όμως ερμηνεύονται δεσμευτικά από τους ισχυρούς και ανοίγουν τις θύρες για οποιεσδήποτε επεμβάσεις κρίνουν σκόπιμες οπουδήποτε. Ότι ήταν για τους Ρώσσους κομμουνιστές χθες ο «προλεταριακός διεθνισμός» είναι σήμερα για τους Αμερικανούς τα «ανθρώπινα δικαιώματα». Και στον 21ο αιώνα, όπως πάντοτε στο παρελθόν, την Ιστορία θα την καθορίσει όποια Δύναμη θα είναι σε θέση να προσδιορίζει δεσμευτικά για τους υπόλοιπους το περιεχόμενο και την πρακτική εφαρμογή των κυρίαρχων εννοιών (διάβαζε: ιδεολογημάτων). -
Από Πλανητικός μετασχηματισμός -ιδεολογικά νομιμοποίητικά β -για να μην ξεχνιόμαστε...
Η Ρωσία είναι το ανατολικό κομμάτι της Ευρώπης και έχει συγκρουστεί με την υπόλοιπη Ευρώπη πολλές φορές. Οι Ναπολεόντειοι Πόλεμοι, οι δύο παγκόσμιοι πόλεμοι, και ο Ψυχρός Πόλεμος, όλοι είχαν να κάνουν, τουλάχιστον εν μέρει, με τη θέση της Ρωσίας και τη σχέση της με την υπόλοιπη Ευρώπη. Κανένας από αυτούς τους πολέμους δεν έλυσε τελικά αυτό το ζήτημα, επειδή στο τέλος μια ενωμένη και ανεξάρτητη Ρωσία επιβίωνε ή θριάμβευε. Το πρόβλημα είναι ότι η ύπαρξη και μόνο μιας ενωμένης Ρωσίας αποτελεί μια πιθανή σημαντική απειλή για την Ευρώπη.
Η Ρωσία είναι μια αχανής περιοχή με έναν τεράστιο πληθυσμό. Είναι πολύ πιο φτωχή από την υπόλοιπη Ευρώπη, αλλά έχει δύο πλεονεκτήματα - γη και φυσικούς πόρους. Έτσι αποτελεί συνεχή πειρασμό για τις ευρωπαϊκές δυνάμεις, οι οποίες βλέπουν μια ευκαιρία να αυξήσουν το μέγεθος και τον πλούτο τους. Ακόμη και όταν δεν τους νικούσαν οι Ρώσοι, ήταν πλέον τόσο εξαντλημένοι από τον πόλεμο εναντίον τους ώστε τους νικούσε κάποιος άλλος. Η Ρωσία ωθεί περιστασιακά την ισχύ της προς τα δυτικά, απειλώντας την Ευρώπη με τις ρωσικές μάζες. Άλλες φορές παραμένοντας απαθής και αγνοημένη, συχνά την εκμεταλλεύονται. Αλλά σε βάθος χρόνου, όσοι την υποτιμούν το πληρώνουν ακριβά.
Ο Ψυχρός Πόλεμος έμοιαζε να έχει επιλύσει το ρωσικό ζήτημα. Αν η Ρωσική Ομοσπονδία είχε καταρρεύσει τη δεκαετία του 1990 και αν η περιοχή είχε διασπαστεί σε πολλαπλά, μικρότερα κράτη, η ρωσική δύναμη θα είχε εξαφανιστεί, και μαζί της και η απειλή που θέτει η ρωσική δύναμη στην Ευρώπη. Αν οι Αμερικανοί, οι Ευρωπαίοι και οι Κινέζοι έδιναν το τελειωτικό χτύπημα, το ρωσικό ζήτημα θα είχε επιλυθεί. Αλλά οι Ευρωπαίοι ήταν πολύ αδύναμοι και διχασμένοι στα τέλη του εικοστού αιώνα, οι Κινέζοι υπερβολικά απομονωμένοι και απασχολημένοι με εσωτερικά ζητήματα, και μετά την 11η Σεπτεμβρίου 2001, η προσοχή των Αμερικανών ήταν απολύτως στραμμένη στον πόλεμο εναντίων των Ισλαμιστών και δεν μπορούσαν να δράσουν αποφασιστικά. Οι όποιες ενέργειες των Ηνωμένων Πολιτειών ήταν ανεπαρκείς και πρόχειρες. Μάλιστα, το μόνο που κατάφεραν αυτές οι ενέργειες ήταν να ειδοποιήσουν τους Ρώσους για το σοβαρό πιθανό κίνδυνο από τις Ηνωμένες Πολιτείες και να διασφαλίσουν ότι θα ανταπαντούσαν.
Δεδομένου του απλού γεγονότος ότι η Ρωσία δεν διαλύθηκε, το ρωσικό γεωπολιτικό ζήτημα θα επανεμφανιστεί. Δεδομένου του γεγονότος ότι η Ρωσία αποκτά νέα δυναμική, αυτό το ζήτημα θα εμφανιστεί πολύ γρήγορα. Η σύγκρουση δεν θα είναι μια επανάληψη του Ψυχρού Πολέμου, όπως ακριβώς ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος δεν ήταν επανάληψη των Ναπολεόντειων Πολέμων. Αλλά θα είναι μια εκ νέου δήλωση του θεμελιώδους ρωσικού ερωτήματος: Αν η Ρωσία είναι ένα ενωμένο έθνος-κράτος, που θα βρίσκονται τα σύνορα της και ποιά θα είναι η σχέση ανάμεσα στη Ρωσία και στους γείτονες της; Αυτό το ερώτημα θα αντιπροσωπεύσει την επόμενη μεγάλη φάση στην παγκόσμια ιστορία - το 2020, και στα χρόνια που θα οδηγούν ως αυτό.
Στη βόρεια ευρωπαϊκή πεδιάδα, όπου κι αν χαράζονται τα σύνορα της Ρωσίας, είναι ευάλωτη στην επίθεση. Λίγα σημαντικά φυσικά εμπόδια υπάρχουν σ' αυτήν την πεδιάδα. Ακόμη κι αν σπρώξει το δυτικό της σύνορο μέχρι τη Γερμανία, όπως έκανε το 1945, τα σύνορα της Ρωσίας θα μείνουν χωρίς κάποια φυσική προστασία. Το μοναδικό φυσικό πλεονέκτημα που μπορεί να έχει η Ρωσία είναι το βάθος. Όσο πιο δυτικά εκτείνονται τα σύνορα της μέσα στην Ευρώπη, τόσο πιο μακριά θα πρέπει να ταξιδέψουν οι κατακτητές για να φθάσουν στη Μόσχα. Γι' αυτό, η Ρωσία πιέζει πάντα προς τα δυτικά στη βόρεια ευρωπαϊκή πεδιάδα, και η Ευρώπη πιέζει προς τα ανατολικά.
Δεν ισχύει το ίδιο με τα άλλα σύνορα της Ρωσίας - στα οποία συμπεριλαμβάνουμε την πρώην Σοβιετική Ένωση, η οποία αποτελούσε το γενικό σχήμα της Ρωσίας από τα τέλη του δεκάτου ενάτου αιώνα. Στον νότο, υπήρχε ένα φυσικό ασφαλές εμπόδιο. Η Μαύρη Θάλασσα οδηγεί στον Καύκασο, χωρίζοντας τη Ρωσία από την Τουρκία και το Ιράν. Το Ιράν χωρίζεται από άλλη μια ουδέτερη ζώνη, την Κασπία Θάλασσα, και από την Έρημο Κάρα Κουμ στο νότιο Τουρκμενιστάν, η οποία διατρέχει το αφγανικό σύνορο, και καταλήγει στα Ιμαλάια. Οι Ρώσοι ανησυχούν για το ιρανο-αφγανικό κομμάτι, και ίσως να πιέσουν προς τα νότια όπως έχουν κάνει αρκετές φορές. Αλλά δεν πρόκειται να δεχθούν εισβολή σ' αυτό το σύνορο. Το σύνορο τους με την Κίνα είναι μεγάλο και ευάλωτο, αλλά μόνο στο χάρτη. Η εισβολή στη Σιβηρία δεν είναι μια πρακτική πιθανότητα. Η Σιβηρία είναι ένας αχανής ερημότοπος. Υπάρχουν πιθανές αδυναμίες κατά μήκος του δυτικού συνόρου της Κίνας, αλλά όχι σημαντικές. Επομένως, η ρωσική αυτοκρατορία, σε οποιαδήποτε από τις μετενσαρκώσεις της, είναι αρκετά ασφαλής εκτός από τη βόρεια Ευρώπη, όπου έχει να αντιμετωπίσει τους χειρότερους κινδύνους - τη γεωγραφία και τα ισχυρά ευρωπαϊκά έθνη.
Η Ρωσία ξεκοιλιάστηκε μετά την κατάρρευση του κομμουνισμού. Η Αγία Πετρούπολη, το στολίδι της ήταν περίπου χίλια εξακόσια (1600) χιλιόμετρα μακριά από τα στρατεύματα του ΝΑΤΟ το 1989. Τώρα είναι λιγότερο από 160 χιλιόμετρα. Το 1989, η Μόσχα ήταν χίλια εννιακόσια (1900) χιλιόμετρα από τα όρια της ρωσικής δύναμης. Τώρα είναι περίπου εκατόν εξήντα (160) χιλιόμετρα. Στον νότο, με την Ουκρανία ανεξάρτητη, η ρωσική κυριαρχία στη Μαύρη Θάλασσα είναι σαθρή, και έχει ωθηθεί στο βόρειο άκρο του Καυκάσου. Το Αφγανιστάν βρίσκεται υπό κατοχή, όσο προσωρινή κι αν είναι, από τους Αμερικανούς, και η κυριαρχία της Ρωσίας στα Ιμαλάια έχει χαθεί. Αν κάποιος στρατός ενδιαφερόταν να εισβάλει στη Ρωσική Ομοσπονδία είναι ουσιαστικά ανυπεράσπιστη.
Το στρατηγικό πρόβλημα της Ρωσίας είναι ότι πρόκειται για μια αχανή χώρα με σχετικά φτωχή δυνατότητα μετακίνησης. Αν η Ρωσία δεχόταν ταυτόχρονη επίθεση κατά μήκος ολόκληρης της περιφέρειας της, παρά το μέγεθος της δύναμης της, θα ήταν ανίκανη να προστατεύσει εύκολα τον εαυτό της. Θα δυσκολευόταν να κινητοποιήσει δυνάμεις και να τις στείλει στα διάφορα μέτωπα, κι έτσι θα αναγκαζόταν να διατηρεί έναν τεράστιο στρατό ακίνητο... Αυτή η πίεση θέτει ένα τεράστιο οικονομικό βάρος στη Ρωσία, υπονομεύει την οικονομία, και την κάνει να λυγίσει εκ των έσω. Αυτό συνέβη στο σοβιετικό κράτος. Φυσικά αυτή δεν είναι η πρώτη φορά που η Ρωσία βρίσκεται σε κίνδυνο.
Η προστασία των συνόρων της δεν είναι μονάχα σημερινό πρόβλημα για τη Ρωσία. Οι Ρώσοι γνωρίζουν πολύ καλά ότι αντιμετωπίζουν μια τεράστια δημογραφική κρίση. Ο πληθυσμός της Ρωσίας σήμερα είναι περίπου 145 εκατομμύρια άτομα, και οι προβλέψεις για το 2050 μιλούν για ένα νούμερο ανάμεσα στα 90 εκατομμύρια και τα 125 εκατομμύρια. Ο χρόνος κυλά εναντίον της. Το πρόβλημα της Ρωσίας σύντομα θα είναι ότι δεν θα διαθέτει επαρκή στρατό για τις στρατηγικές της ανάγκες. Εσωτερικά, ο αριθμός των Ρώσων σε σύγκριση με άλλες εθνικές ομάδες μειώνεται, ασκώντας τεράστια πίεση στη Ρωσία να κάνει κάποια κίνηση σύντομα. Στην τωρινή της γεωγραφική θέση, πρόκειται για μια βόμβα έτοιμη να εκραγεί. Δεδομένης της δημογραφικής τροχιάς της Ρωσίας, σε είκοσι χρόνια ίσως να είναι πολύ αργά για να δράσει, και οι ηγέτες της το ξέρουν αυτό. Δεν χρειάζεται να κατακτήσει τον κόσμο, αλλά η Ρωσία πρέπει να επανακτήσει και να διατηρήσει τις ουδέτερες ζώνες της - ουσιαστικά τα σύνορα της παλιάς Σοβιετικής Ένωσης.
Με τα γεωπολιτικά, οικονομικά και δημογραφικά προβλήματα τους, οι Ρώσοι πρέπει να κάνουν μια θεμελιώδη αλλαγή. Για εκατό χρόνια οι Ρώσοι προσπαθούσαν να εκσυγχρονίσουν τη χώρα τους μέσα από τη βιομηχανοποίηση, πασχίζοντας να προλάβουν την πρόοδο της υπόλοιπης Ευρώπης. Δεν τα κατάφεραν ποτέ. Γύρω στο 2000 η Ρωσία άλλαξε στρατηγική. Αντί να επικεντρωθούν στη βιομηχανική ανάπτυξη όπως είχαν κάνει τον περασμένο αιώνα, οι Ρώσοι έγιναν εξαγωγείς φυσικών πόρων, ειδικότερα ενέργειας, αλλά και ορυκτών, γεωργικών προϊόντων, ξυλείας και πολύτιμων μετάλλων.
Στρέφοντας την προσοχή τους από τη βιομηχανική ανάπτυξη, για να δώσουν έμφαση στις πρώτες ύλες, οι Ρώσοι ακολούθησαν ένα διαφορετικό μονοπάτι, ένα μονοπάτι πιο συνηθισμένο για χώρες του αναπτυσσόμενου κόσμου. Με την απροσδόκητη άνοδο, όμως, της τιμής της ενέργειας και των αγροτικών προϊόντων, αυτή η κίνηση όχι μόνο έσωσε τη ρωσική οικονομία, αλλά επίσης την ενίσχυσε σε σημείο στο οποίο η Ρωσία να έχει την δυνατότητα να πραγματοποιεί τη δική της επιλεκτική αποβιομηχάνιση. Ακόμη πιο σημαντικό, εφ' όσον η παραγωγή φυσικών πόρων χρειάζεται λιγότερο ανθρώπινο εργατικό δυναμικό από τη βιομηχανική παραγωγή, έδωσε στη Ρωσία μια οικονομική βάση η οποία θα μπορούσε να διατηρηθεί με φθίνοντα πληθυσμό.
Επίσης έδωσε στη Ρωσία ισχύ στο διεθνές σύστημα. Η Ευρώπη είναι πεινασμένη για ενέργεια. Η Ρωσία, κατασκευάζοντας αγωγούς για να διοχετεύσει το φυσικό αέριο στην Ευρώπη, φροντίζει τις ενεργειακές ανάγκες της Ρωσίας και τα δικά της οικονομικά προβλήματα, και βάζει την Ευρώπη σε μια θέση εξάρτησης από τη Ρωσία. Σε έναν πεινασμένο για ενέργεια κόσμο, οι εξαγωγές ενέργειας της Ρωσίας είναι σαν ηρωίνη. Εθίζει τις χώρες από τη στιγμή που αρχίζουν να την χρησιμοποιούν. Η Ρωσία έχει ήδη χρησιμοποιήσει τους πόρους φυσικού αερίου που διαθέτει για να αναγκάσει τις γειτονικές χώρες να συμμορφωθούν με τη βούληση της. Αυτή η δύναμη φθάνει ως την καρδιά της Ευρώπης, όπου οι Γερμανοί και οι πρώην σοβιετικοί δορυφόροι της Ανατολικής Ευρώπης εξαρτώνται όλοι από το ρωσικό φυσικό αέριο. Προσθέστε σε αυτό και τους άλλους πόρους της, και η Ρωσία μπορεί να ασκήσει σημαντική πίεση στην Ευρώπη.
Η εξάρτηση μπορεί να γίνει δίκοπο μαχαίρι. Μια στρατιωτικά αδύναμη Ρωσία δεν μπορεί να πιέσει τους γείτονες της, επειδή οι γείτονες της ίσως αποφασίσουν να αρπάξουν τον πλούτο της. Έτσι η Ρωσία πρέπει να ξαναβρεί τη στρατιωτική της δύναμη. Κανένα έθνος δεν θέλει να βρίσκεται στη θέση του πλούσιου και αδύναμου. Αν θέλει η Ρωσία να είναι πλούσια σε φυσικούς πόρους και να τους εξάγει στην Ευρώπη, θα πρέπει να βρίσκεται σε θέση να προστατεύει αυτό που έχει και να διαμορφώνει το διεθνές περιβάλλον στο οποίο ζει.
Την επόμενη δεκαετία η Ρωσία θα γίνει πολύ πλούσια (τουλάχιστον συγκριτικά με το παρελθόν της) αλλά γεωγραφικά ανασφαλής. Έτσι θα χρησιμοποιήσει ένα μέρος του πλούτου της για να δημιουργήσει μια στρατιωτική ισχύ κατάλληλη για να προστατεύσει τα συμφέροντα της, ουδέτερες ζώνες για να την προστατεύουν από τον υπόλοιπο κόσμο - και μετά ουδέτερες ζώνες για τις ουδέτερες ζώνες. Η υψηλή στρατηγική της Ρωσίας περιλαμβάνει τη δημιουργία βαθέων ουδέτερων ζωνών κατά μήκος της βόρειας ευρωπαϊκής πεδιάδας, ενώ θα διχάζει και θα χειραγωγεί του γείτονες της, δημιουργώντας μια νέα τοπική ισορροπία ισχύος στην Ευρώπη. Αυτό που δεν μπορεί να ανεχθεί η Ρωσία είναι τα στενά σύνορα χωρίς ουδέτερες ζώνες, και τους γείτονες της ενωμένους εναντίον της. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο οι μελλοντικές ενέργειες της Ρωσίας θα μοιάζουν επιθετικές αλλά στην πραγματικότητα θα είναι αμυντικές.
Οι ενέργειες της Ρωσίας θα εκτυλιχθούν σε τρεις φάσεις. Στην πρώτη φάση, η Ρωσία θα είναι απασχολημένη με την επανάκτηση της επιρροής και του αποτελεσματικού ελέγχου στην πρώην Σοβιετική Ένωση, αναβιώνοντας το σύστημα των ουδέτερων ζωνών που της κληροδότησε η Σοβιετική Ένωση. Στη δεύτερη φάση, η Ρωσία θα προσπαθήσει να δημιουργήσει ένα δεύτερο στρώμα ουδέτερων ζωνών πέρα από τα όρια της πρώην Σοβιετικής Ένωσης. Θα προσπαθήσει να το κάνει χωρίς να δημιουργήσει ένα στέρεο τοίχος αντίδρασης, σαν εκείνα που την έπνιξαν κατά τον Ψυχρό Πόλεμο. Στην τρίτη φάση -στην πραγματικότητα είναι κάτι που θα λαμβάνει χώρα από την αρχή- η Ρωσία θα προσπαθήσει να εμποδίσει τον σχηματισμό αντι-ρωσικών συμμαχιών.
Είναι σημαντικό στο σημείο αυτό, να κάνουμε ένα βήμα πίσω και να δούμε τους λόγους για τους οποίους η πρώην Σοβιετική Ένωση παρέμεινε άθικτη στο δεύτερο μισό του εικοστού αιώνα. Η Σοβιετική Ένωση διατηρήθηκε ενωμένη όχι μόνο με τη βία, αλλά και με ένα σύστημα οικονομικών σχέσεων που τη διατήρησε με τον ίδιο τρόπο που διατηρήθηκε η ρωσική αυτοκρατορία πριν από αυτήν. Η πρώην Σοβιετική Ένωση έχει μια κοινή γεωγραφία - δηλαδή είναι αχανής και κατά κύριο λόγο ηπειρωτική, στην καρδιά της Ευρασίας. Έχει εξαιρετικά φτωχά συστήματα εσωτερικής μετακίνησης, όπως γίνεται συνήθως στις ηπειρωτικές περιοχές όπου τα συστήματα των ποταμών δεν ταιριάζουν με τα γεωργικά συστήματα. Επομένως η μεταφορά τροφίμων είναι δύσκολη - και μετά τη βιομηχανοποίηση, δύσκολη είναι και η μεταφορά κατασκευασμένων αγαθών...
Αν σκεφτούμε τη Σοβιετική Ένωση ως ένα φυσικό σύνολο από γεωγραφικά απομονωμένες και οικονομικά ανάπηρες χώρες, μπορούμε να δούμε τι την κράτησε ενωμένη. Οι χώρες που αποτελούσαν τη Σοβιετική Ένωση ήταν ενωμένες μεταξύ τους από ανάγκη. Δεν μπορούσαν να ανταγωνιστούν τον υπόλοιπο κόσμο οικονομικά - αλλά απομονωμένες από τον παγκόσμιο ανταγωνισμό, μπορούσαν να συμπληρώνουν και να στηρίζουν η μια την άλλη. Ήταν ένα φυσικό σύνολο που κυριαρχήθηκε εύκολα από τους Ρώσους. Οι χώρες πέρα από τα Καρπάθια (εκείνες τις οποίες κατέλαβε η Ρωσία μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο και τις μετέτρεψε σε δορυφόρους) δεν περιλαμβάνονταν σ' αυτό το φυσικό σύνολο. Αν δεν υπήρχε η σοβιετική στρατιωτική ισχύς, θα είχαν προσανατολιστεί προς την υπόλοιπη Ευρώπη... Όσο ελκυστική κι αν ήταν η Ουκρανία για την υπόλοιπη Ευρώπη, δεν θα μπορούσε να ανταγωνιστεί ή να συμμετάσχει στην Ευρώπη. Η φυσική οικονομική της σχέση είναι με τη Ρωσία' βασίζεται στη Ρωσία για ενέργεια, και τελικά συνήθως κυριαρχείται και στρατιωτικά από τη Ρωσία.
Αυτές είναι οι δυναμικές που θα εκμεταλλευτεί η Ρωσία για να επιβάλει ξανά τη σφαίρα επιρροής της. Δεν είναι απαραίτητο ότι θα αναδημιουργήσει μια επίσημη πολιτική δομή που θα ελέγχεται από τη Μόσχα - αν και αυτό δεν είναι κάτι αδιανόητο. Πολύ σημαντική θα είναι η ρωσική επιρροή στην περιοχή τα επόμενα πέντε με δέκα χρόνια, η οποία θα αυξηθεί. Για να το αντιληφθούμε αυτό εις βάθος, ας το αναλύσουμε σε τρία επίπεδα αντιπαράθεσης, τον Καύκασο, την Κεντρική Ασία και το ευρωπαϊκό πεδίο, που περιλαμβάνει τα κράτη της Βαλτικής [σε αυτή την ανάρτηση θα ασχοληθούμε μονάχα με το ευρωπαϊκό πεδίο και μελλοντικά θα επανέλθουμε, με τον Καύκασο και την Κεντρική Ασία].
Το ευρωπαϊκό πεδίο φυσικά είναι η περιοχή που βρίσκεται ακριβώς δυτικά της Ρωσίας. Σ' αυτήν την περιοχή το δυτικό σύνορο της Ρωσίας γειτνιάζει με τα τρία βαλτικά κράτη της Εσθονίας, της Λετονίας και της Λιθουανίας και με τις δύο ανεξάρτητες δημοκρατίες της Λευκορωσίας και της Ουκρανίας. Όλες αυτές οι χώρες ήταν κομμάτια της πρώην Σοβιετικής Ένωσης και της ρωσικής αυτοκρατορίας. Πέρα από αυτές τις χώρες βρίσκεται η ζώνη των πρώην σοβιετικών δορυφόρων: Πολωνία, Σλοβακία, Ουγγαρία, Ρουμανία και Βουλγαρία. Οι Ρώσοι πρέπει να κυριαρχήσουν στη Λευκορωσία και στην Ουκρανία για τη βασική εθνική τους ασφάλεια. Οι χώρες της Βαλτικής είναι δευτερεύουσες, ωστόσο είναι σημαντικές. Η ανατολική Ευρώπη δεν είναι ζωτικής σημασίας, αρκεί οι Ρώσοι να έχουν βάσεις στα Καρπάθια Όρη στον νότο και να έχουν ισχυρές δυνάμεις στη βόρεια ευρωπαϊκή πεδιάδα. Αλλά, φυσικά, όλα αυτά μπορούν να γίνουν περίπλοκα.
Η Ουκρανία και η Λευκορωσία είναι το παν για τους Ρώσους. Αν έπεφταν σε εχθρικά χέρια -για παράδειγμα, αν γίνονταν μέλη του ΝΑΤΟ- η Ρωσία θα αντιμετώπιζε θανάσιμο κίνδυνο. Η Μόσχα βρίσκεται λίγο παραπάνω από ενενήντα (90) χιλιόμετρα από το ρωσικό σύνορο με τη Λευκορωσία, η Ουκρανία λιγότερο από ενενήντα (90) χιλιόμετρα από το Βόλγκογκραντ, πρώην Στάλινγκραντ. Η Ρωσία υπερασπίστηκε τον εαυτό της ενάντια στον Ναπολέοντα και στον Χίτλερ χρησιμοποιώντας το βάθος. Χωρίς τη Λευκορωσία και την Ουκρανία δεν υπάρχει βάθος, δεν υπάρχει γη για να ανταλλάξει με αίμα του εχθρού. Φυσικά είναι παράλογο να φαντάζεται κανείς το ΝΑΤΟ να αποτελεί απειλή για τη Ρωσία. Αλλά οι Ρώσοι σκέπτονται με όρους εικοσαετών κύκλων, και ξέρουν πόσο εύκολα το παράλογο γίνεται πιθανό.
Ξέρουν επίσης οι Ρώσοι ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες και το ΝΑΤΟ έχουν επεκτείνει συστηματικά το φάσμα της επιρροής τους συμπεριλαμβάνοντας ως μέλη του ΝΑΤΟ κράτη της Ανατολικής Ευρώπης και της Βαλτικής. Αμέσως όταν οι Ηνωμένες Πολιτείες άρχισαν να προσπαθούν να στρατολογήσουν την Ουκρανία στο ΝΑΤΟ, οι Ρώσοι άλλαξαν την άποψη τους τόσο για τις αμερικανικές προθέσεις όσο και για τις προθέσεις της Ουκρανίας. Σύμφωνα με τη ρωσική άποψη, η επέκταση του ΝΑΤΟ στην Ουκρανία απειλεί τα ρωσικά συμφέροντα με τον ίδιο τρόπο που θα είχε γίνει αν το Σύμφωνο της Βαρσοβίας είχε φθάσει ως το Μεξικό. Όταν μια εξέγερση υπέρ της Δύσης το 2004 -η πορτοκαλί επανάσταση- έμοιαζε έτοιμη να βάλει την Ουκρανία στο ΝΑΤΟ, οι Ρώσοι κατηγόρησαν τις Ηνωμένες Πολιτείες ότι προσπαθούσαν να περικυκλώσουν και να καταστρέψουν τη Ρωσία. Το τι σκέπτονταν οι Αμερικανοί είναι ένα θέμα προς συζήτηση. Το γεγονός ότι η Ουκρανία ως μέλος του ΝΑΤΟ θα μπορούσε να αποδειχθεί καταστροφική για τη ρωσική εθνική ασφάλεια δεν είναι...
Η Λευκορωσία αποτελεί πιο εύκολο ζήτημα... είναι το λιγότερο μεταρρυθμισμένο μέλος των πρώην σοβιετικών δημοκρατιών. Παραμένει ένα συγκεντρωτικό, απολυταρχικό κράτος. Πιο σημαντικό, η ηγεσία της έχει θρηνήσει επανειλημμένως για τον θάνατο της Σοβιετικής Ένωσης και έχει προτείνει κάποιου είδους ένωση με τη Ρωσία. Μια τέτοια ένωση, φυσικά, θα πρέπει να γίνει σύμφωνα με τους όρους της Ρωσίας, πράγμα που έχει οδηγήσει σε ένταση, αλλά δεν υπάρχει πιθανότητα να γίνει η Λευκορωσία μέλος του ΝΑΤΟ.
Η επαναφορά της Λευκορωσίας και της Ουκρανίας στη ρώσικη σφαίρα επιρροής είναι δεδομένη τα επόμενα πέντε χρόνια [2009 το κείμενο]. Όταν συμβεί αυτό, η Ρωσία θα έχει επιστρέψει περίπου στα σύνορα που είχε με την Ευρώπη ανάμεσα στους δύο παγκόσμιους πολέμους...
Η Ουκρανία, νέος και σημαντικός παίκτης στην ευρασιατική σκακιέρα, είναι γεωπολιτικός άξονας, επειδή η ίδια η ύπαρξη της ως ανεξάρτητης χώρας βοηθά το μετασχηματισμό της Ρωσίας. Χωρίς την Ουκρανία, η Ρωσία παύει να είναι ευρασιατική αυτοκρατορία. Χωρίς την Ουκρανία, η Ρωσία μπορεί να συνεχίσει να παλεύει για αυτοκρατορική θέση, αλλά τότε θα γινόταν κυρίως ασιατικό αυτοκρατορικό κράτος, το οποίο θα συρόταν πολύ πιθανόν σε συγκρούσεις, που θα το αποδυνάμωναν, με αφυπνισμένους Κεντροασιάτες, οι οποίοι θα ήταν γεμάτοι μνησικακία για την απώλεια της πρόσφατα αποκτημένης ανεξαρτησίας τους και θα είχαν την υποστήριξη των αδελφικών ισλαμικών κρατών στο νότο. Επίσης, το πιθανότερο και η Κίνα θα αντετίθετο σε οποιαδήποτε παλινόρθωση της ρωσικής κυριαρχίας στην Κεντρική Ασία, λόγω του αυξανόμενου ενδιαφέροντος της για τα κράτη της περιοχής που απόκτησαν πρόσφατα την ανεξαρτησία τους. Ωστόσο, αν η Μόσχα ανακτήσει τον έλεγχο της Ουκρανίας, με τον πληθυσμό των 52 εκατομμυρίων, τους σημαντικούς πλουτοπαραγωγικούς πόρους και την πρόσβαση στη Μαύρη Θάλασσα, η Ρωσία θα ανακτήσει αυτόματα τις αναγκαίες προϋποθέσεις για να γίνει ισχυρό αυτοκρατορικό κράτος, που θα ενώνει την Ευρώπη και την Ασία.
Αν η Ουκρανία έχανε την ανεξαρτησία της, αυτό θα είχε άμεσες συνέπειες για την Κεντρική Ευρώπη, μετασχηματίζοντας την Πολωνία στον γεωπολιτικό άξονα του ανατολικού συνόρου της Ευρώπης.
Οι τρεις χώρες της Βαλτικής ήταν κάποτε μέλη της Σοβιετικής Ένωσης. Η καθεμιά τους απέκτησε την ανεξαρτησία της μετά την κατάρρευση της. Και μετά, μέσα σε εκείνο το στενό χρονικό πλαίσιο, η καθεμιά τους έγινε μέλος στο ΝΑΤΟ. Όπως έχουμε δει, οι Ευρωπαίοι πιθανότατα βρίσκονται πολύ βαθιά μέσα στον κύκλο της της παρακμής τους για να βρουν την ενέργεια να εκμεταλλευθούν την κατάσταση. Ωστόσο, οι Ρώσοι δεν πρόκειται να ρισκάρουν την εθνική τους ασφάλεια στηριζόμενοι σ' αυτήν την εικασία. Είδαν τη Γερμανία να μεταμορφώνεται από σακάτη το 1932 σε μια δύναμη που είχε φθάσει στις πύλες της Μόσχας το 1941. Η συμμετοχή κρατών της Βαλτικής μαζί με την Πολωνία στο ΝΑΤΟ έχει μετατοπίσει το σύνορο του ΝΑΤΟ εξαιρετικά κοντά στην καρδιά της Ρωσίας. Μια χώρα που έχει δεχτεί εισβολή τρεις φορές τα τελευταία διακόσια χρόνια, δεν μπορεί να ρισκάρει το εύκολο συμπέρασμα ότι το ΝΑΤΟ και τα μέλη του δεν αποτελούν απειλή.
Σύμφωνα με τη ρωσική άποψη, η βασική δίοδος εισβολής στη χώρα τους δεν είναι μόνο ορθάνοιχτη, αλλά επίσης βρίσκεται στα χέρια χωρών με μια έκδηλη εχθρότητα προς τη Ρωσία. Οι χώρες της Βαλτικής δεν συγχώρεσαν ποτέ τους Ρώσους για την κατοχή τους. Οι Πολωνοί είναι εξίσου πικρόχολοι και βαθιά δύσπιστοι απέναντι στις ρωσικές προθέσεις. Τώρα που είναι μέλη του ΝΑΤΟ, αυτές οι χώρες σχηματίζουν την πρώτη γραμμή. Πίσω τους βρίσκεται η Γερμανία, μια χώρα που δημιουργεί στη Ρωσία όση δυσπιστία δημιουργεί η Ρωσία στους Πολωνούς και στις χώρες της Βαλτικής. Οι Ρώσοι είναι σίγουρα παρανοϊκοί -αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι δεν έχουν εχθρούς ή ότι είναι τρελοί.
Αυτό θα ήταν το σημείο κάθε αντιπαράθεσης. Οι Ρώσοι μπορούν να ζήσουν με μια ουδέτερη περιοχή της Βαλτικής. Το να ζήσουν με μια ουδέτερη περιοχή της Βαλτικής που είναι μέλος του ΝΑΤΟ και κοντά στους Αμερικανούς, ωστόσο είναι ένα πολύ πιο μεγάλο ρίσκο. Από την άλλη, οι Αμερικανοί έχοντας υποχωρήσει από την Κεντρική Ασία, και όντας επιφυλακτικοί στον Καύκασο, δεν μπορούν να υποχωρήσουν από τις χώρες της Βαλτικής. Οποιοσδήποτε συμβιβασμός για τα τρία μέλη του ΝΑΤΟ θα προκαλούσε πανικό στην Ανατολική Ευρώπη. Η συμπεριφορά της Ανατολικής Ευρώπης θα γινόταν απρόβλεπτη, και η πιθανότητα της επέκτασης της ρωσικής επιρροής δυτικά θα αυξανόταν. Η Ρωσία έχει το μεγαλύτερο συμφέρον, αλλά οι Αμερικανοί μπορούν να χρησιμοποιήσουν σημαντική ισχύ αν το θελήσουν.
Η επόμενη κίνηση της Ρωσίας θα είναι πιθανότατα μια συμφωνία με τη Λευκορωσία για ένα ενοποιημένο σύστημα άμυνας. Η Λευκορωσία και η Ρωσία είναι εδώ και πολύ καιρό συνδεδεμένες, επομένως θα είναι μια φυσική επιστροφή. Και αυτό θα φέρει τον ρωσικό στρατό στα σύνορα της Βαλτικής. Επίσης θα φέρει τον στρατό στο σύνορο με την Πολωνία -και αυτό θα ξεκινήσει την αντιπαράθεση με πλήρη ισχύ.
Οι Πολωνοί φοβούνται τους Ρώσους και τους Γερμανούς. Παγιδευμένοι ανάμεσα στους δύο, χωρίς φυσικές άμυνες, φοβούνται οποιονδήποτε είναι δυνατότερος από εκείνους οποιαδήποτε στιγμή. Σε αντίθεση με την υπόλοιπη Ανατολική Ευρώπη, η οποία έχει τουλάχιστον το φράγμα των Καρπαθίων ανάμεσα σε εκείνη και στους Ρώσους -και μοιράζεται ένα κοινό σύνορο με την Ουκρανία, όχι τη Ρωσία- οι Πολωνοί βρίσκονται στην επικίνδυνη βόρεια ευρωπαϊκή πεδιάδα. Όταν οι Ρώσοι επιστρέψουν στο σύνορο τους δυναμικά κατά τη διάρκεια της σύγκρουσης με τα κράτη της Βαλτικής, οι Πολωνοί θα αντιδράσουν. Η Πολωνία έχει σχεδόν σαράντα εκατομμύρια ανθρώπους. Δεν είναι μικρή χώρα, και εφ' όσον θα έχει την υποστήριξη των Ηνωμένων Πολιτειών, δεν είναι ούτε ασήμαντη.
Οι Πολωνοί θα προσφέρουν τη στήριξη τους στις χώρες της Βαλτικής. Οι Ρώσοι θα τραβήξουν τους Ουκρανούς στη συμμαχία τους με τη Λευκορωσία και θα τοποθετήσουν ρωσικές δυνάμεις σε όλο το μήκος του πολωνικού συνόρου, νότια ως τη Μαύρη Θάλασσα. Σ' αυτό το σημείο οι Ρώσοι θα ξεκινήσουν την προσπάθεια να ουδετεροποιήσουν τις χώρες της Βαλτικής. Αυτό, πιστεύω, θα λάβει χώρα στα μέσα της δεκαετίας του 2010.
Οι Ρώσοι θα έχουν τρία εργαλεία στη διάθεση τους για να ασκήσουν την επιρροή τους στα κράτη της Βαλτικής. Πρώτον, μυστικές επιχειρήσεις. Με τον ίδιο τρόπο που οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν χρηματοδοτήσει και ενισχύσει μη κυβερνητικές οργανώσεις σε όλον τον κόσμο, οι Ρώσοι θα χρηματοδοτήσουν και θα ενισχύσουν ρωσικές μειονότητες σε αυτές τις χώρες, καθώς επίσης και όποια στοιχεία που υποστηρίζουν τους Ρώσους υπάρχουν ή μπορούν να εξαγοραστούν. Όταν οι χώρες της Βαλτικής καταπνίξουν αυτά τα κινήματα, θα δώσουν στους Ρώσους ένα πρόσχημα για να χρησιμοποιήσουν το δεύτερο εργαλείο τους, τις οικονομικές κυρώσεις, διακόπτοντας κυρίως τη ροή του φυσικού αερίου. Τέλος, οι Ρώσοι θα ασκήσουν στρατιωτική πίεση για να προωθήσουν την παρουσία σημαντικών δυνάμεων κοντά σε αυτά τα σύνορα. Δεν προκαλεί έκπληξη το γεγονός ότι τόσο οι Πολωνοί όσο και οι χώρες της Βαλτικής θυμούνται πόσο απρόβλεπτοι είναι οι Ρώσοι. Η ψυχολογική πίεση θα είναι τεράστια.
Έχουν ειπωθεί πολλά τα πρόσφατα χρόνια για την αδυναμία του ρωσικού στρατού, πράγματα που τη δεκαετία μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης ήταν σωστά. Αλλά εδώ έχουμε μια νέα πραγματικότητα - αυτή η αδυναμία άρχισε να αντιστρέφεται το 2000, και ως το 2015 θα ανήκει στο παρελθόν. Η επερχόμενη σύγκρουση στη βορειοανατολική Ευρώπη δεν θα λάβει χώρα ξαφνικά, αλλά θα είναι μια εκτεταμένη σύγκρουση. Η ρωσική στρατιωτική ισχύς θα έχει τον χρόνο να αναπτυχθεί. Το μοναδικό πεδίο στο οποίο η Ρωσία συνέχισε την έρευνα και την ανάπτυξη τη δεκαετία του 1990 ήταν στις προηγμένες στρατιωτικές τεχνολογίες. Ως το 2010, σίγουρα θα έχει τον πιο αποτελεσματικό στρατό στην περιοχή. Ως το 2015-2020, θα έχει έναν στρατό που θα αποτελεί απειλή για κάθε δύναμη που θα προσπαθήσει να κυριαρχήσει στην περιοχή, ακόμη και για τις Ηνωμένες Πολιτείες.
Η Ρωσία θα αντιμετωπίσει μια ομάδα χωρών που δεν μπορούν να υπερασπιστούν τον εαυτό τους και μια συμμαχία του ΝΑΤΟ η οποία είναι αποτελεσματική μόνο αν οι Ηνωμένες Πολιτείες είναι πρόθυμες να χρησιμοποιήσουν βία. Όπως έχουμε δει, οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν μια συγκεκριμένη τακτική στην Ευρασία -να εμποδίσουν οποιαδήποτε δύναμη να κυριαρχήσει στην Ευρασία ή κάποιο μέρος της. Αν η Κίνα αποδυναμωθεί ή διασπαστεί και οι Ευρωπαίοι είναι αδύναμοι και διχασμένοι, οι Ηνωμένες Πολιτείες θα έχουν ένα θεμελιώδες συμφέρον: να αποφύγουν τον γενικευμένο πόλεμο, κρατώντας του Ρώσους επικεντρωμένους στις χώρες της Βαλτικής και στην Πολωνία, αδυνατώντας έτσι να σκεφθούν με παγκόσμιους όρους.
Οι Ηνωμένες Πολιτείες θα χρησιμοποιήσουν την παραδοσιακή τους μέθοδο για να στηρίξουν αυτές τις χώρες: τη μεταφορά τεχνολογίας. Καθώς θα πλησιάζουμε στο 2020, αυτή η μέθοδος θα είναι πολύ πιο αποτελεσματική. Η νέα τεχνολογία του πολέμου θα χρειάζεται πιο μικρές, πιο αποτελεσματικές στρατιωτικές δυνάμεις, που σημαίνει ότι οι πιο αδύναμες χώρες μπορούν να χρησιμοποιήσουν στρατιωτική δύναμη δυσανάλογη του μεγέθους τους αν έχουν πρόσβαση σε προηγμένες τεχνολογίες. Οι Ηνωμένες Πολιτείες θα θέλουν να αυξήσουν τη δύναμη της Πολωνίας και των χωρών της Βαλτικής και να τις χρησιμοποιήσουν για να ακινητοποιήσουν τους Ρώσους. Αν θέλουν να περιορίσουν τη Ρωσία, αυτός είναι ο καλύτερος τρόπος για να το κάνουν. Η Γεωργία στον Καύκασο αντιπροσωπεύει ένα δευτερεύον σημείο ανάφλεξης, εκνευρίζοντας τους Ρώσους, κάτι που αποσπά τις δυνάμεις τους από την Ευρώπη, και επομένως θα είναι μια περιοχή στην οποία οι Ηνωμένες Πολιτείες θα εισβάλουν. Αλλά αυτή που θα έχει σημασία θα είναι η Ευρώπη, όχι ο Καύκασος.
Δεδομένης της αμερικανικής δύναμης, δεν θα υπάρξει άμεση επίθεση από τους Ρώσους, ούτε και οι Αμερικανοί θα επιτρέψουν περιπέτειες από τους συμμάχους τους. Περισσότερο, οι Ρώσοι θα προσπαθήσουν να ασκήσουν πίεση στις Ηνωμένες Πολιτείες, αλλού στην Ευρώπη, αλλά και σε άλλα μέρη του κόσμου. Για παράδειγμα, θα προσπαθήσουν να αποσταθεροποιήσουν χώρες στα σύνορα τους, όπως είναι η Σλοβακία και η Βουλγαρία. Η σύγκρουση θα εξαπλωθεί σε ολόκληρο το σύνορο ανάμεσα στη Ρωσία και στην υπόλοιπη Ευρώπη.
Η βασική στρατηγική της Ρωσίας θα είναι να προσπαθήσει να διασπάσει το ΝΑΤΟ και να απομονώσει την Ανατολική Ευρώπη. Το κλειδί γι' αυτό θα είναι οι Γερμανοί, και μετά οι Γάλλοι. Καμμιά από τις δύο χώρες δεν θέλει άλλη μια σύγκρουση με τη Ρωσία. Είναι εσωστρεφή έθνη, και η Γερμανία εξαρτάται από το φυσικό αέριο της Ρωσίας. Οι Γερμανοί προσπαθούν να μειώσουν αυτήν την εξάρτηση και πιθανότατα θα το κάνουν ως ένα βαθμό, αλλά θα συνεχίσουν να εξαρτώνται από την παράδοση μιας αρκετά μεγάλης ποσότητας φυσικού αερίου, χωρίς την οποία δεν θα μπορέσουν να ζήσουν. Έτσι, οι Ρώσοι θα προσπαθήσουν να πείσουν τους Γερμανούς ότι οι Αμερικανοί τους χρησιμοποιούν για άλλη μια φορά για να περιορίσουν τη Ρωσία, και ότι οι Ρώσοι, όχι μόνο δεν απειλούν τη Γερμανία, αλλά έχουν ένα κοινό συμφέρον - μια σταθερή ουδέτερη ζώνη ανάμεσα τους, η οποία θα αποτελείται από μια ανεξάρτητη Πολωνία. Το ζήτημα των κρατών της Βαλτικής, θα ισχυρισθούν, δεν πρέπει να αναμιχθεί σε αυτό. Ο μοναδικός λόγος που οι Αμερικανοί θα νοιάζονταν για τις χώρες της Βαλτικής είναι αν σχεδίαζαν επίθεση κατά της Ρωσίας. Η Ρωσία θα είναι πρόθυμη να εγγυηθεί την αυτονομία των κρατών της Βαλτικής στο πλαίσιο μιας ευρύτερης συνομοσπονδίας, καθώς επίσης και την ασφάλεια της Πολωνίας, με αντάλλαγμα περιορισμό των όπλων και ουδετερότητα. Η εναλλακτική -ο πόλεμος- δεν θα ήταν προς το συμφέρον ούτε των Γερμανών ούτε των Γάλλων.
Πιθανότατα το επιχείρημα θα έχει αποτέλεσμα, αλλά πιστεύω ότι αυτό θα εξελιχθεί με έναν απροσδόκητο τρόπο. Οι Ηνωμένες Πολιτείες, πάντοτε υπερβολικά επιθετικές κατά την ευρωπαϊκή άποψη, θα προκαλέσουν περιττές φασαρίες στην Ανατολική Ευρώπη ως απειλή για τους Ρώσους. Αν οι Γερμανοί επιτρέψουν στο ΝΑΤΟ να το κάνει αυτό, θα παρασυρθούν σε μια αντιπαράθεση την οποία δεν θέλουν. Επομένως, πιστεύω ότι θα μπλοκάρουν τη στήριξη του ΝΑΤΟ προς την Πολωνία, προς τις χώρες της Βαλτικής και προς την υπόλοιπη Ανατολική Ευρώπη - το ΝΑΤΟ απαιτεί ομοψυχία για να λειτουργήσει, και η Γερμανία είναι μεγάλη δύναμη. Η ρωσική προσδοκία θα είναι ότι το σοκ της απόσυρσης εκ μέρους των Γερμανών της στήριξης του ΝΑΤΟ θα έκανε τους Πολωνούς και τους άλλους να λυγίσουν.
Συμβαίνει το αντίθετο. Η Πολωνία, παγιδευμένη στον ιστορικό της εφιάλτη ανάμεσα στη Ρωσία και στη Γερμανία, θα γίνει ακόμη πιο εξαρτημένη από τις Ηνωμένες Πολιτείες. Οι Ηνωμένες Πολιτείες, βλέποντας μια χαμηλού κόστους ευκαιρία να ακινητοποιήσουν τους Ρώσους και να χωρίσουν την Ευρώπη στη Μέση, αποδυναμώνοντας την Ευρωπαϊκή Ένωση κατά τη διαδικασία αυτή, θα αυξήσουν τη στήριξη προς την Ανατολική Ευρώπη. Γύρω στο 2015 θα δημιουργηθεί ένας νέος συνασπισμός εθνών, που θα αποτελείται κατά κύριο λόγο από τους παλιούς σοβιετικούς δορυφόρους μαζί με τα κράτη της Βαλτικής. Πολύ πιο ενεργητικός από τους Δυτικοευρωπαίους, με πολύ περισσότερα να χάσει, και με τη στήριξη των Ηνωμένων Πολιτειών, αυτός ο συνασπισμός θα αναπτύξει έναν αναπάντεχο δυναμισμό.
Οι Ρώσοι θα απαντήσουν σ' αυτή τη διακριτική αρπαγή της ισχύος από τους Αμερικανούς με μια προσπάθεια να αυξήσουν την πίεση στις Ηνωμένες Πολιτείες σε άλλα μέρη του κόσμου. Στη Μέση Ανατολή, για παράδειγμα... Γενικώς, όπου υπάρχει ένα αντιαμερικανικό καθεστώς, οι Ρώσοι θα προσφέρουν στρατιωτική βοήθεια. Μια χαμηλού βαθμού παγκόσμια σύγκρουση θα βρίσκεται στα σκαριά ως το 2015 και ως το 2020 η ένταση της θα έχει αυξηθεί. Καμμία πλευρά δεν θα ρισκάρει πόλεμο, αλλά και οι δύο πλευρές θα κάνουν ελιγμούς.
Ως το 2020 αυτή η σύγκρουση θα είναι το κυρίαρχο παγκόσμιο θέμα - και όλοι θα την αντιμετωπίζουν ως ένα μόνιμο πρόβλημα. Η σύγκρουση δεν θα είναι τόσο εκτενής όσο ο πρώτος ψυχρός πόλεμος. Οι Ρώσοι δεν θα διαθέτουν τη δύναμη για να αρπάξουν όλη την Ευρασία, και δεν θα αποτελούν μια πραγματική παγκόσμια απειλή. Ωστόσο, θα είναι μια τοπική απειλή, και αυτό είναι το πλαίσιο μέσα στο οποίο θα αντιδράσουν οι Ηνωμένες Πολιτείες. Θα υπάρξει ένταση κατά μήκος όλου του ρωσικού συνόρου, αλλά οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν θα είναι σε θέση (ή δεν θα έχουν ανάγκη) να επιβάλουν πλήρη κλοιό γύρω από τη Ρωσία, όπως είχαν κάνει παλαιότερα γύρω από τη Σοβιετική Ένωση.
Δεδομένης της σύγκρουσης, η ευρωπαϊκή εξάρτηση από τους υδρογονάνθρακες, ένα μεγάλο μέρος των οποίων προέρχεται από τη Ρωσία, θα γίνει στρατηγικό ζήτημα...
Αλλά υπάρχει κι ένα άλλο σενάριο. Σ' αυτό το σενάριο η Γερμανία θα αναγνωρίσει τον επικείμενο κίνδυνο που αντιμετωπίζει η Πολωνία με τη ρωσική κυριαρχία στα κράτη της Βαλτικής. Θεωρώντας την Πολωνία ως ένα απαραίτητο κομμάτι της γερμανικής εθνικής ασφάλειας, θα ασκήσει έτσι μια τολμηρή πολιτική, που σκοπό θα έχει να προστατεύσει την Πολωνία, προστατεύοντας τα κράτη της Βαλτικής. Η Γερμανία θα σπεύσει να κυριαρχήσει στη λεκάνη της Βαλτικής. Εφ' όσον οι Ρώσοι δεν θα εγκαταλείψουν έτσι απλά τη μάχη, οι Γερμανοί θα βρεθούν σε μια εκτεταμένη αντιπαράθεση με τους Ρώσους, καθώς θα ανταγωνίζονται για επιρροή στην Πολωνία και στην περιοχή των Καρπαθίων.
Η Γερμανία θα βρεθεί, από ανάγκη, χωρισμένη τόσο από το επιθετικό της παρελθόν όσο και από την υπόλοιπη Ευρώπη. Ενώ η υπόλοιπη Ευρώπη θα προσπαθήσει να αποφύγει την ανάμιξη, οι Γερμανοί θα εμπλακούν σε μια παραδοσιακή σύγκρουση πολιτικών συμφερόντων. Καθώς θα το κάνουν, η αποτελεσματικότητα και η ισχύς τους θα εκτιναχθούν στα ύψη και η ψυχολογία τους θα αλλάξει. Ξαφνικά, μια ενωμένη Γερμανία θα επιβληθεί ξανά. Αυτό που θα ξεκινήσει ως άμυνα θα εξελιχθεί με αναπάντεχους τρόπους.
Αυτό δεν είναι το πιο πιθανό σενάριο. Ωστόσο η κατάσταση μπορεί να ωθήσει τη Γερμανία να επιστρέψει στον παραδοσιακό της ρόλο αντιμετώπισης της Ρωσίας ως μια μεγάλη απειλή, και αντιμετώπισης της Πολωνίας και της υπόλοιπης Ανατολικής Ευρώπης ως ένα μέρος της σφαίρας επιρροής της και ως μέσον προστασίας εναντίον των Ρώσων. Αυτό εξαρτάται εν μέρει από το πόσο επιθετικά κινούνται οι Ρώσοι, πόσο επίμονα αντιστέκονται τα κράτη της Βαλτικής, πόσο ρίσκο είναι διατεθειμένοι να πάρουν οι Πολωνοί, και πόση απόσταση θέλουν να κρατήσουν οι Ηνωμένες Πολιτείες. Τέλος, εξαρτάται από την εσωτερική γερμανική πολιτική...
Κατά τη διάρκεια της πρώτης φάσης της εκ νέου επιβολής της ρωσικής δύναμης, μέχρι περίπου το 2020, η Ρωσία θα είναι εκτενώς υποτιμημένη. Θα αντιμετωπίζεται σαν μια διασπασμένη χώρα με μια στάσιμη οικονομία και έναν αδύναμο στρατό. Κατά τη δεκαετία του 2010, όταν η σύγκρουση θα γίνει πιο έντονη στα σύνορα της και οι γείτονες της θα ανησυχήσουν, οι μεγαλύτερες δυνάμεις θα συνεχίσουν να την αντιμετωπίζουν περιφρονητικά.
Οι Ηνωμένες Πολιτείες ειδικότερα έχουν την τάση πρώτα να υποτιμούν και μετά να υπερτιμούν τους εχθρούς. Ως τα μέσα της δεκαετίας του 2010, οι Ηνωμένες Πολιτείες θα έχουν πάλι εμμονή με τη Ρωσία... θα μπουν σε μια μανιακή κατάσταση, αλλά θα επικεντρωθούν στην προσπάθεια να κρατήσουν τη Ρωσία ακινητοποιημένη χωρίς να κάνουν πόλεμο.
Μεγάλη σημασία θα έχει το που βρίσκεται η πρώτη γραμμή. Για να αποτελέσει η ανάκαμψη της Ρωσίας μια μικρή κρίση, οι Ρώσοι θα κυριεύσουν την Κεντρική Ασία και τον Καύκασο και θα απορροφήσουν ίσως τη Μολδαβία, αλλά δεν θα μπορέσουν να απορροφήσουν τα κράτη της Βαλτικής, ή να κυριεύσουν τα έθνη δυτικά των Καρπαθίων. Αν οι Ρώσοι καταφέρουν, ωστόσο, να απορροφήσουν τα κράτη της Βαλτικής και να κερδίσουν σημαντικούς συμμάχους στα Βαλκάνια, όπως η Σερβία, η Βουλγαρία και η Ελλάδα -ή χώρες της Κεντρικής Ευρώπης όπως η Σλοβακία- ο ανταγωνισμός ανάμεσα στις Ηνωμένες Πολιτείες και στη Ρωσία θα γίνει πιο έντονος και τρομακτικός.
Τελικά, όμως, δεν θα έχει ιδιαίτερη σημασία... Ανεξάρτητα από το τι θα κάνει η υπόλοιπη Ευρώπη, η Πολωνία, η Δημοκρατία της Τσεχίας, η Ουγγαρία και η Πολωνία θα αφιερώσουν τις προσπάθειες τους για να αντισταθούν στις ρωσικές προελάσεις και θα δεχτούν όποια συμφωνία θελήσουν οι Ηνωμένες Πολιτείες για να εξασφαλίσουν τη στήριξη τους. Η γραμμή λοιπόν θα τραβηχτεί αυτή τη φορά στα Καρπάθια Όρη, και όχι στη Γερμανία όπως έγινε κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου. Οι πολωνικές βόρειες πεδιάδες θα είναι η βασική γραμμή της σύγκρουσης, αλλά οι Ρώσοι δεν θα κινηθούν στρατιωτικά...
Η τελευταία σύγκρουση έλαβε χώρα στην Κεντρική Ευρώπη. Αυτή εδώ θα λάβει χώρα πολύ πιο ανατολικά. Στην τελευταία σύγκρουση η Κίνα ήταν σύμμαχος της Ρωσίας, τουλάχιστον στην αρχή. Σ' αυτήν την περίπτωση η Κίνα θα βγει εκτός παιχνιδιού. Την τελευταία φορά, η Ρωσία είχε τον πλήρη έλεγχο του Καυκάσου, αλλά τώρα δεν θα τον έχει, και θα αντιμετωπίσει την αμερικανική και την τούρκικη πίεση στον βορρά. Στην τελευταία αντιπαράθεση η Ρωσία είχε έναν μεγάλο πληθυσμό, αλλά αυτήν τη φορά έχει έναν μικρότερο και φθίνοντα πληθυσμό.
Η εσωτερική πίεση, ειδικότερα στον νότο, θα αποσπάσει την προσοχή της Ρωσίας από τη δύση και τελικά, χωρίς πόλεμο, θα καταρρεύσει. Η Ρωσία κατέρρευσε το 1917, και ξανά το 1991. Και ο στρατός της χώρας θα καταρρεύσει άλλη μια φορά λίγο μετά το 2020.
...ο πρώτος μνηστήρας του σιβηρικού (και κεντροασιατικού) χώρου και του πλούτου του ονομάζεται - Κίνα. Η Κίνα δεν ωθείται προς τον χώρο αυτό απλώς και μόνο από μακρινές μνήμες ή βάσιμες ιστορικές αξιώσεις, οι οποίες έπαιξαν και αυτές το ρόλο τους στις ένοπλες συγκρούσεις με την Σοβιετική Ένωση κατά τη δεκαετία του 1960, αλλά από στοιχειακές δυνάμεις. Στους 1,2 δισ. κατοίκους της σημερινής (1998) Κίνας θα προστεθούν ως το 2030 αλλά 500 εκ. περίπου, και ήδη η διατροφή τους, καθώς μάλιστα ανέρχεται παράλληλα το βιοτικό τους επίπεδο, θα θέσει σε τρομερή δοκιμασία τους παγκόσμιους αγροτικούς πόρους. Με τον ίδιο τουλάχιστον ρυθμό θα αυξηθεί η πείνα για ενέργεια και πρώτες ύλες... Μόλις αρχίσει να διαγράφεται μία τέτοια κατάσταση η Ρωσσία θα τεθεί υπό πίεση και θ’ αναγκαστεί ν’ αναζητήσει συμμάχους. Αν δεν βρει, τότε θα υποχρεωθεί να κάμει παραχωρήσεις προς την Κίνα ή και να συμπαραταχθεί μαζί της, οπότε θα δημιουργούνταν ένας πανίσχυρος συνασπισμός.
Μία μακροπρόθεσμη ευρωπαϊκή πολιτική απέναντι στη Ρωσσία οφείλει να προσανατολισθεί σ’ αυτές τις γεωπολιτικές προοπτικές. Ασφαλώς είναι δικαίωμα των Ηνωμένων Πολιτειών να επιθυμούν τη διασφάλιση της πλανητικής μονοκρατορίας τους μεταξύ άλλων με τη συνεχή χαλιναγώγηση ή και με τον κατακερματισμό της Ρωσσίας. Όμως μία ενωμένη Ευρώπη δεν θα είχε να κερδίσει πολλά πράγματα, αν εμφανιζόταν ως στρατηγικός τοποτηρητής των Αμερικάνων στην Ανατολική Ευρώπη και ως υποστηρικτής όλων των χωριστικών τάσεων μέσα στην επικράτεια της πρώην Σοβιετικής Ένωσης. Η ευρωπαϊκή, και προπαντός γερμανική μυωπία, όπως φαίνεται με την υποστήριξη του αμερικάνικου σχεδίου για την επέκταση του ΝΑΤΟ ίσαμε τα ρωσσικά σύνορα, δεν μπορεί παρά να δώσει τροφή σε μία απολύτως θεμιτή δυσπιστία της Ρωσίας και να σπρώξει τη γιγαντιαία ευρασιατική χώρα στην επιθετική απομόνωση ή στην αγκαλιά της Κίνας.
Όποιος είναι έστω κι επιφανειακά εξοικειωμένος με τη ρωσική ιστορία, θα πρέπει να γνωρίζει ότι καμία entente cordiale με τη Ρωσσία δεν είναι δυνατή, αν δεν της αναγνωρισθεί εξ υπαρχής το δικαίωμα να τηρεί την τάξη στην Καυκασία, στην κεντρική Ασία και σε ολόκληρο τον σιβηρικό χώρο. Η Ευρώπη δεν θα είχε να χάσει τίποτε, αν η Ρωσσία επιτελούσε με επιτυχία το έργο αυτό, αντίθετα μάλιστα. Και δεν θα υπήρχε κίνδυνος ρωσικής ηγεμονίας πάνω σε μία πλούσια κι ενωμένη Ευρώπη, ικανή να δρα πολιτικά με ενιαίο τρόπο. Μία τέτοια Ευρώπη δεν θα είχε να φοβηθεί τίποτε από την Ρωσσία, ενώ η Ρωσσία θα είχε να ελπίζει τα πάντα από μίαν τέτοιαν Ευρώπη. Ώστε η μεγάλη πλανητική και κοσμοϊστορική δυνατότητα μίας Ενωμένης Ευρώπης θα ήταν η Ευρασία...
Όμως όλα αυτά δεν μεταβάλλουν τη βεβαιότητα ότι μια Ευρώπη δίχως δικές της ενεργειακές πηγές και πρώτες ύλες, μια Ευρώπη με γερασμένο πληθυσμό, που θ' αποτελούσε το πολύ τρία ή τέσσερα τοις εκατό του παγκόσμιου, μια Ευρώπη αποκομένη από τα μεγάλα στρατηγικά θέατρα της πλανητικής ιστορίας του 21ου αιώνα - μια τέτοια Ευρώπη αργά ή γρήγορα θα μαραινόταν και θα έσβηνε. Το θεώρημα του Mackinder για την Ευρασία διατηρεί πάντοτε την αξία του. Όμως η θέση ότι όποιος κατέχει τη Γερμανία κατέχει και την Ευρασία είχε νόημα μονάχα σ' έναν ευρωκεντρικό κόσμο. Σ' έναν πλανητικό κόσμο, όπου απλώνεται όλο και περισσότερο η κραταιή σκιά της Κίνας, το κλειδί για την παγκόσμια κυριαρχία θα μπορούσε να είναι ο σιβηρικός και κεντροασιατικός χώρος.
Η Ευρασία είναι η μεγαλύτερη ήπειρος της υδρογείου και αποτελεί άξονα από γεωπολιτική αποψη. Μια δύναμη που θα κυριαρχούσε στην Ευρασία θα έλεγχε τις δύο από τις τρεις πιο προωθημένες και οικονομικά πιο παραγωγικές περιοχές του κόσμου... Περίπου το 75% του παγκόσμιου πληθυσμού ζει στην Ευρασία και το μεγαλύτερο μέρος του φυσικού πλούτου του κόσμου βρίσκεται επίσης εκεί, τόσο στις επιχειρήσεις της, όσο και στο υπέδαφος της. Η Ευρασία αντιπροσωπεύει το 60% περίπου του παγκόσμιου ΑΕΠ και τα τρία τέταρτα περίπου των παγκόσμιων γνωστών ενεργειακών πόρων.
Στην Ευρασία βρίσκονται επίσης τα περισσότερα πολιτικά ισχυρά και δυναμικά κράτη. Μετά από τις Ηνωμένες Πολιτείες, οι επόμενες έξι μεγαλύτερες οικονομίες και οι επόμενοι έξι μεγαλύτεροι καταναλωτές στρατιωτικών όπλων βρίσκονται στην Ευρασία. Όλες οι παγκόσμιες δυνάμεις που διαθέτουν φανερά πυρηνικά όπλα εκτός από μια και όλες οι παγκόσμιες δυνάμεις που διαθέτουν κρυφά πυρηνικά όπλα εκτός από μια βρίσκονται στην Ευρασία. Οι δύο πιο πολυπληθείς διεκδικητές της περιφερειακής ηγεμονίας και της παγκόσμιας επιρροής είναι ευρασιατικές δυνάμεις. Όλες οι δυνάμεις που θα μπορούσαν δυνητικά να αμφισβητήσουν την πολιτική και/ή οικονομική πρωτοκαθεδρία της Αμερικής είναι ευρασιατικές. Αθροιστικά, η δύναμη της Ευρασίας υπερβαίνει κατά πολύ εκείνη της Αμερικής. Ευτυχώς για την Αμερική, η Ευρασία είναι πολύ μεγάλη για να είναι ενιαία πολιτικά...
Ανάμεσα στο δυτικό και το ανατολικό άκρο εκτείνεται ένας αραιοκατοικημένος, ρευστός πολιτικά και κατακερματισμένος οργανωτικά, ευρύς ενδιάμεσος χώρος, τον οποίο κατείχε προηγουμένως ένας ισχυρός αντίπαλος της υπεροχής των ΗΠΑ, ένας αντίπαλος ο οποίος επιδίωκε το στόχο της εκδίωξης της Αμερικής από την Ευρασία...
Αυτή η τεράστια, με παράξενο σχήμα σκακιέρα -που επεκτείνεται από τη Λισαβόνα μέχρι το Βλαδιβοστόκ- είναι το πεδίο του παιχνιδιού. Αν ο ενδιάμεσος χώρος μπορέσει να τραβηχτεί όλο και περισσότερο στη διευρυνόμενη τροχιά της Δύσης (όπου η Αμερική υπερέχει), αν η νότια περιοχή δεν υποταχτεί στην κυριαρχία ενός μόνο παίχτη και η Ανατολή δεν ενοποιηθεί με τρόπο που θα προκαλέσει την εκδίωξη της Αμερικής από τις υπερπόντιες βάσεις της, τότε μπορούμε να πούμε ότι η Αμερική θα υπερισχύσει. Όμως, αν ο ενδιάμεσος χώρος αποκρούσει τη Δύση και γίνει ισχυρή, ενιαία οντότητα, που αποκτά τον έλεγχο του Νότου ή συνάπτει συμμαχία με τον κύριο ανατολικό παίκτη, τότε η πρωτοκαθεδρία της Αμερικής στην Ευρασία θα υποχωρήσει δραματικά. Το ίδιο θα συνέβαινε αν ενώνονταν κατά κάποιον τρόπο οι δύο κύριοι ανατολικοί παίκτες. Τελικά, αν οι δυτικοί εταίροι της εκδίωκαν την Αμερική από τη βάση της στη δυτική περιφέρεια, αυτό θα σήμαινε αυτόματα το τέλος της αμερικανικής συμμετοχής στο παιχνίδι που διεξάγεται στην ευρασιατική σκακιέρα, ακόμη και αν κάτι τέτοιο σήμαινε πιθανώς την τελική υποταγή του δυτικού άκρου σε κάποιον αφυπνισμένο παίκτη που κατέχει τον ενδιάμεσο χώρο...
Με λίγα λόγια, για τις Ηνωμένες Πολιτείες, η ευρασιατική γεωστρατηγική περιλαμβάνει τη σχεδιασμένη διαχείριση των δυναμικών από γεωστρατηγική άποψη κρατών και τον προσεκτικό χειρισμό των καταλυτικών από γεωπολιτική άποψη κρατών, έτσι ώστε να ανταποκρίνεται στο διπλό συμφέρον της Αμερικής:
http://dia-kosmos.blogspot.gr/
Η Σιβηρία (και η Κεντρική Ασία) αποτελεί την τελευταία πλούσια σε πρώτες ύλες και αραιοκατοικημένη μεγάλη επιφάνεια μέσα σ' έναν πυκνοκατοικημένο πλανήτη. Όποιος πιστεύει ότι η «γνώση» και η «πληροφορία» έκανε παρωχημένα τα ζητήματα του χώρου και των πρώτων υλών, απλώς έχει πέσει θύμα της ιδιοτελούς μυθολογίας του κυβερνοχώρου που σήμερα είναι της μόδας. Οι ίδιες οι Ηνωμένες Πολιτείες, οι οποίες μέσω των επιστημόνων και των μελλοντολόγων τους εξαγγέλλουν την «κατάλυση της ύλης», διατηρούν ταυτόχρονα ένα πλανητικό στρατιωτικό-πολιτικό δίκτυο που τους διασφαλίζει την προνομιακή πρόσβαση προς τους νευραλγικούς πόρους. Αμερικανοί και Ιάπωνες εκμεταλλεύθηκαν ταχύτατα την εξασθένιση και κατόπιν κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης προκειμένου να εισβάλλουν οικονομικά στη Σιβηρία, αρχικά υπό τη μορφή της ανηλεούς αποψίλωσης του δασικού της πλούτου, αλλά έχοντας πάντοτε κατά νούν τα τεράστια αποθέματα αρκτικού πετρελαίου και βιομηχανικά-στρατηγικά σημαντικών μεταλλευμάτων. Ωστόσο ο πρώτος μνηστήρας του σιβηρικού (και κεντροασιατικού) χώρου και του πλούτου του ονομάζεται Κίνα. - Από Η Ευρώπη στο κατώφλι του 21ου αιώνα: μια κοσμοϊστορική και γεωπολιτική θεώρηση.
Στη γεωπολιτική οι μεγάλες συγκρούσεις επαναλαμβάνονται. Η Γαλλία και η Γερμανία, για παράδειγμα, διεξήγαγαν πολλούς πολέμους, όπως έκανε και η Πολωνία με τη Ρωσία. Όταν ένας πόλεμος δεν λύνει ένα υποβόσκον γεωπολιτικό ζήτημα, ξαναδίνεται μέχρι να επιλυθεί το θέμα μια για πάντα. Ακόμη και χωρίς έναν άλλον πόλεμο, η ένταση και η αντιπαράθεση συνεχίζονται. Οι σημαντικές διαμάχες έχουν τις ρίζες τους σε υποβόσκουσες πραγματικότητες - και δεν εξαφανίζονται εύκολα. Μην ξεχνάτε πόσο γρήγορα η βαλκανική γεωπολιτική οδήγησε σε μια επανάληψη πολέμων που είχαν δοθεί έναν αιώνα νωρίτερα.
Παναγιώτης Κονδύλης
Εισαγωγή
Στη γεωπολιτική οι μεγάλες συγκρούσεις επαναλαμβάνονται. Η Γαλλία και η Γερμανία, για παράδειγμα, διεξήγαγαν πολλούς πολέμους, όπως έκανε και η Πολωνία με τη Ρωσία. Όταν ένας πόλεμος δεν λύνει ένα υποβόσκον γεωπολιτικό ζήτημα, ξαναδίνεται μέχρι να επιλυθεί το θέμα μια για πάντα. Ακόμη και χωρίς έναν άλλον πόλεμο, η ένταση και η αντιπαράθεση συνεχίζονται. Οι σημαντικές διαμάχες έχουν τις ρίζες τους σε υποβόσκουσες πραγματικότητες - και δεν εξαφανίζονται εύκολα. Μην ξεχνάτε πόσο γρήγορα η βαλκανική γεωπολιτική οδήγησε σε μια επανάληψη πολέμων που είχαν δοθεί έναν αιώνα νωρίτερα.
Η Ρωσία είναι το ανατολικό κομμάτι της Ευρώπης και έχει συγκρουστεί με την υπόλοιπη Ευρώπη πολλές φορές. Οι Ναπολεόντειοι Πόλεμοι, οι δύο παγκόσμιοι πόλεμοι, και ο Ψυχρός Πόλεμος, όλοι είχαν να κάνουν, τουλάχιστον εν μέρει, με τη θέση της Ρωσίας και τη σχέση της με την υπόλοιπη Ευρώπη. Κανένας από αυτούς τους πολέμους δεν έλυσε τελικά αυτό το ζήτημα, επειδή στο τέλος μια ενωμένη και ανεξάρτητη Ρωσία επιβίωνε ή θριάμβευε. Το πρόβλημα είναι ότι η ύπαρξη και μόνο μιας ενωμένης Ρωσίας αποτελεί μια πιθανή σημαντική απειλή για την Ευρώπη.
Η Ρωσία είναι μια αχανής περιοχή με έναν τεράστιο πληθυσμό. Είναι πολύ πιο φτωχή από την υπόλοιπη Ευρώπη, αλλά έχει δύο πλεονεκτήματα - γη και φυσικούς πόρους. Έτσι αποτελεί συνεχή πειρασμό για τις ευρωπαϊκές δυνάμεις, οι οποίες βλέπουν μια ευκαιρία να αυξήσουν το μέγεθος και τον πλούτο τους. Ακόμη και όταν δεν τους νικούσαν οι Ρώσοι, ήταν πλέον τόσο εξαντλημένοι από τον πόλεμο εναντίον τους ώστε τους νικούσε κάποιος άλλος. Η Ρωσία ωθεί περιστασιακά την ισχύ της προς τα δυτικά, απειλώντας την Ευρώπη με τις ρωσικές μάζες. Άλλες φορές παραμένοντας απαθής και αγνοημένη, συχνά την εκμεταλλεύονται. Αλλά σε βάθος χρόνου, όσοι την υποτιμούν το πληρώνουν ακριβά.
Ο Ψυχρός Πόλεμος έμοιαζε να έχει επιλύσει το ρωσικό ζήτημα. Αν η Ρωσική Ομοσπονδία είχε καταρρεύσει τη δεκαετία του 1990 και αν η περιοχή είχε διασπαστεί σε πολλαπλά, μικρότερα κράτη, η ρωσική δύναμη θα είχε εξαφανιστεί, και μαζί της και η απειλή που θέτει η ρωσική δύναμη στην Ευρώπη. Αν οι Αμερικανοί, οι Ευρωπαίοι και οι Κινέζοι έδιναν το τελειωτικό χτύπημα, το ρωσικό ζήτημα θα είχε επιλυθεί. Αλλά οι Ευρωπαίοι ήταν πολύ αδύναμοι και διχασμένοι στα τέλη του εικοστού αιώνα, οι Κινέζοι υπερβολικά απομονωμένοι και απασχολημένοι με εσωτερικά ζητήματα, και μετά την 11η Σεπτεμβρίου 2001, η προσοχή των Αμερικανών ήταν απολύτως στραμμένη στον πόλεμο εναντίων των Ισλαμιστών και δεν μπορούσαν να δράσουν αποφασιστικά. Οι όποιες ενέργειες των Ηνωμένων Πολιτειών ήταν ανεπαρκείς και πρόχειρες. Μάλιστα, το μόνο που κατάφεραν αυτές οι ενέργειες ήταν να ειδοποιήσουν τους Ρώσους για το σοβαρό πιθανό κίνδυνο από τις Ηνωμένες Πολιτείες και να διασφαλίσουν ότι θα ανταπαντούσαν.
Δεδομένου του απλού γεγονότος ότι η Ρωσία δεν διαλύθηκε, το ρωσικό γεωπολιτικό ζήτημα θα επανεμφανιστεί. Δεδομένου του γεγονότος ότι η Ρωσία αποκτά νέα δυναμική, αυτό το ζήτημα θα εμφανιστεί πολύ γρήγορα. Η σύγκρουση δεν θα είναι μια επανάληψη του Ψυχρού Πολέμου, όπως ακριβώς ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος δεν ήταν επανάληψη των Ναπολεόντειων Πολέμων. Αλλά θα είναι μια εκ νέου δήλωση του θεμελιώδους ρωσικού ερωτήματος: Αν η Ρωσία είναι ένα ενωμένο έθνος-κράτος, που θα βρίσκονται τα σύνορα της και ποιά θα είναι η σχέση ανάμεσα στη Ρωσία και στους γείτονες της; Αυτό το ερώτημα θα αντιπροσωπεύσει την επόμενη μεγάλη φάση στην παγκόσμια ιστορία - το 2020, και στα χρόνια που θα οδηγούν ως αυτό.
I
Ρωσική Δυναμική
α´
Για να κατανοήσουμε τη συμπεριφορά και τις προθέσεις της Ρωσίας, πρέπει να ξεκινήσουμε με τη βασική αδυναμία της Ρωσίας - τα σύνορα της, ιδιαίτερα στα βορειοδυτικά. Ακόμη και όταν η Ουκρανία ελέγχεται από τη Ρωσία, όπως γινόταν για αιώνες, και η Λευκορωσία και η Μολδαβία είναι και αυτές μέρος της ρωσικής αυτοκρατορίας, ακόμη και τότε δεν υπάρχουν φυσικά σύνορα στο βορρά. Το κέντρο και ο νότος βρίσκονται στα Καρπάθια Όρη, βόρεια ως τα σλοβακο-πολωνικά σύνορα, και στα ανατολικά βρίσκονται τα έλη Πρίπετ, δύσβατα και απροσπέλαστα. Αλλά στον βορρά και στον νότο (ανατολικά των Καρπαθίων), δεν υπάρχουν ισχυρά εμπόδια για να προστατεύουν τη Ρωσία -ή να προστατεύουν τους γείτονες της Ρωσίας.Στη βόρεια ευρωπαϊκή πεδιάδα, όπου κι αν χαράζονται τα σύνορα της Ρωσίας, είναι ευάλωτη στην επίθεση. Λίγα σημαντικά φυσικά εμπόδια υπάρχουν σ' αυτήν την πεδιάδα. Ακόμη κι αν σπρώξει το δυτικό της σύνορο μέχρι τη Γερμανία, όπως έκανε το 1945, τα σύνορα της Ρωσίας θα μείνουν χωρίς κάποια φυσική προστασία. Το μοναδικό φυσικό πλεονέκτημα που μπορεί να έχει η Ρωσία είναι το βάθος. Όσο πιο δυτικά εκτείνονται τα σύνορα της μέσα στην Ευρώπη, τόσο πιο μακριά θα πρέπει να ταξιδέψουν οι κατακτητές για να φθάσουν στη Μόσχα. Γι' αυτό, η Ρωσία πιέζει πάντα προς τα δυτικά στη βόρεια ευρωπαϊκή πεδιάδα, και η Ευρώπη πιέζει προς τα ανατολικά.
Η Ρωσία ξεκοιλιάστηκε μετά την κατάρρευση του κομμουνισμού. Η Αγία Πετρούπολη, το στολίδι της ήταν περίπου χίλια εξακόσια (1600) χιλιόμετρα μακριά από τα στρατεύματα του ΝΑΤΟ το 1989. Τώρα είναι λιγότερο από 160 χιλιόμετρα. Το 1989, η Μόσχα ήταν χίλια εννιακόσια (1900) χιλιόμετρα από τα όρια της ρωσικής δύναμης. Τώρα είναι περίπου εκατόν εξήντα (160) χιλιόμετρα. Στον νότο, με την Ουκρανία ανεξάρτητη, η ρωσική κυριαρχία στη Μαύρη Θάλασσα είναι σαθρή, και έχει ωθηθεί στο βόρειο άκρο του Καυκάσου. Το Αφγανιστάν βρίσκεται υπό κατοχή, όσο προσωρινή κι αν είναι, από τους Αμερικανούς, και η κυριαρχία της Ρωσίας στα Ιμαλάια έχει χαθεί. Αν κάποιος στρατός ενδιαφερόταν να εισβάλει στη Ρωσική Ομοσπονδία είναι ουσιαστικά ανυπεράσπιστη.
β´
Η προστασία των συνόρων της δεν είναι μονάχα σημερινό πρόβλημα για τη Ρωσία. Οι Ρώσοι γνωρίζουν πολύ καλά ότι αντιμετωπίζουν μια τεράστια δημογραφική κρίση. Ο πληθυσμός της Ρωσίας σήμερα είναι περίπου 145 εκατομμύρια άτομα, και οι προβλέψεις για το 2050 μιλούν για ένα νούμερο ανάμεσα στα 90 εκατομμύρια και τα 125 εκατομμύρια. Ο χρόνος κυλά εναντίον της. Το πρόβλημα της Ρωσίας σύντομα θα είναι ότι δεν θα διαθέτει επαρκή στρατό για τις στρατηγικές της ανάγκες. Εσωτερικά, ο αριθμός των Ρώσων σε σύγκριση με άλλες εθνικές ομάδες μειώνεται, ασκώντας τεράστια πίεση στη Ρωσία να κάνει κάποια κίνηση σύντομα. Στην τωρινή της γεωγραφική θέση, πρόκειται για μια βόμβα έτοιμη να εκραγεί. Δεδομένης της δημογραφικής τροχιάς της Ρωσίας, σε είκοσι χρόνια ίσως να είναι πολύ αργά για να δράσει, και οι ηγέτες της το ξέρουν αυτό. Δεν χρειάζεται να κατακτήσει τον κόσμο, αλλά η Ρωσία πρέπει να επανακτήσει και να διατηρήσει τις ουδέτερες ζώνες της - ουσιαστικά τα σύνορα της παλιάς Σοβιετικής Ένωσης.
Με τα γεωπολιτικά, οικονομικά και δημογραφικά προβλήματα τους, οι Ρώσοι πρέπει να κάνουν μια θεμελιώδη αλλαγή. Για εκατό χρόνια οι Ρώσοι προσπαθούσαν να εκσυγχρονίσουν τη χώρα τους μέσα από τη βιομηχανοποίηση, πασχίζοντας να προλάβουν την πρόοδο της υπόλοιπης Ευρώπης. Δεν τα κατάφεραν ποτέ. Γύρω στο 2000 η Ρωσία άλλαξε στρατηγική. Αντί να επικεντρωθούν στη βιομηχανική ανάπτυξη όπως είχαν κάνει τον περασμένο αιώνα, οι Ρώσοι έγιναν εξαγωγείς φυσικών πόρων, ειδικότερα ενέργειας, αλλά και ορυκτών, γεωργικών προϊόντων, ξυλείας και πολύτιμων μετάλλων.
Στρέφοντας την προσοχή τους από τη βιομηχανική ανάπτυξη, για να δώσουν έμφαση στις πρώτες ύλες, οι Ρώσοι ακολούθησαν ένα διαφορετικό μονοπάτι, ένα μονοπάτι πιο συνηθισμένο για χώρες του αναπτυσσόμενου κόσμου. Με την απροσδόκητη άνοδο, όμως, της τιμής της ενέργειας και των αγροτικών προϊόντων, αυτή η κίνηση όχι μόνο έσωσε τη ρωσική οικονομία, αλλά επίσης την ενίσχυσε σε σημείο στο οποίο η Ρωσία να έχει την δυνατότητα να πραγματοποιεί τη δική της επιλεκτική αποβιομηχάνιση. Ακόμη πιο σημαντικό, εφ' όσον η παραγωγή φυσικών πόρων χρειάζεται λιγότερο ανθρώπινο εργατικό δυναμικό από τη βιομηχανική παραγωγή, έδωσε στη Ρωσία μια οικονομική βάση η οποία θα μπορούσε να διατηρηθεί με φθίνοντα πληθυσμό.
Επίσης έδωσε στη Ρωσία ισχύ στο διεθνές σύστημα. Η Ευρώπη είναι πεινασμένη για ενέργεια. Η Ρωσία, κατασκευάζοντας αγωγούς για να διοχετεύσει το φυσικό αέριο στην Ευρώπη, φροντίζει τις ενεργειακές ανάγκες της Ρωσίας και τα δικά της οικονομικά προβλήματα, και βάζει την Ευρώπη σε μια θέση εξάρτησης από τη Ρωσία. Σε έναν πεινασμένο για ενέργεια κόσμο, οι εξαγωγές ενέργειας της Ρωσίας είναι σαν ηρωίνη. Εθίζει τις χώρες από τη στιγμή που αρχίζουν να την χρησιμοποιούν. Η Ρωσία έχει ήδη χρησιμοποιήσει τους πόρους φυσικού αερίου που διαθέτει για να αναγκάσει τις γειτονικές χώρες να συμμορφωθούν με τη βούληση της. Αυτή η δύναμη φθάνει ως την καρδιά της Ευρώπης, όπου οι Γερμανοί και οι πρώην σοβιετικοί δορυφόροι της Ανατολικής Ευρώπης εξαρτώνται όλοι από το ρωσικό φυσικό αέριο. Προσθέστε σε αυτό και τους άλλους πόρους της, και η Ρωσία μπορεί να ασκήσει σημαντική πίεση στην Ευρώπη.
Η εξάρτηση μπορεί να γίνει δίκοπο μαχαίρι. Μια στρατιωτικά αδύναμη Ρωσία δεν μπορεί να πιέσει τους γείτονες της, επειδή οι γείτονες της ίσως αποφασίσουν να αρπάξουν τον πλούτο της. Έτσι η Ρωσία πρέπει να ξαναβρεί τη στρατιωτική της δύναμη. Κανένα έθνος δεν θέλει να βρίσκεται στη θέση του πλούσιου και αδύναμου. Αν θέλει η Ρωσία να είναι πλούσια σε φυσικούς πόρους και να τους εξάγει στην Ευρώπη, θα πρέπει να βρίσκεται σε θέση να προστατεύει αυτό που έχει και να διαμορφώνει το διεθνές περιβάλλον στο οποίο ζει.
Οι ενέργειες της Ρωσίας θα εκτυλιχθούν σε τρεις φάσεις. Στην πρώτη φάση, η Ρωσία θα είναι απασχολημένη με την επανάκτηση της επιρροής και του αποτελεσματικού ελέγχου στην πρώην Σοβιετική Ένωση, αναβιώνοντας το σύστημα των ουδέτερων ζωνών που της κληροδότησε η Σοβιετική Ένωση. Στη δεύτερη φάση, η Ρωσία θα προσπαθήσει να δημιουργήσει ένα δεύτερο στρώμα ουδέτερων ζωνών πέρα από τα όρια της πρώην Σοβιετικής Ένωσης. Θα προσπαθήσει να το κάνει χωρίς να δημιουργήσει ένα στέρεο τοίχος αντίδρασης, σαν εκείνα που την έπνιξαν κατά τον Ψυχρό Πόλεμο. Στην τρίτη φάση -στην πραγματικότητα είναι κάτι που θα λαμβάνει χώρα από την αρχή- η Ρωσία θα προσπαθήσει να εμποδίσει τον σχηματισμό αντι-ρωσικών συμμαχιών.
γ´
Είναι σημαντικό στο σημείο αυτό, να κάνουμε ένα βήμα πίσω και να δούμε τους λόγους για τους οποίους η πρώην Σοβιετική Ένωση παρέμεινε άθικτη στο δεύτερο μισό του εικοστού αιώνα. Η Σοβιετική Ένωση διατηρήθηκε ενωμένη όχι μόνο με τη βία, αλλά και με ένα σύστημα οικονομικών σχέσεων που τη διατήρησε με τον ίδιο τρόπο που διατηρήθηκε η ρωσική αυτοκρατορία πριν από αυτήν. Η πρώην Σοβιετική Ένωση έχει μια κοινή γεωγραφία - δηλαδή είναι αχανής και κατά κύριο λόγο ηπειρωτική, στην καρδιά της Ευρασίας. Έχει εξαιρετικά φτωχά συστήματα εσωτερικής μετακίνησης, όπως γίνεται συνήθως στις ηπειρωτικές περιοχές όπου τα συστήματα των ποταμών δεν ταιριάζουν με τα γεωργικά συστήματα. Επομένως η μεταφορά τροφίμων είναι δύσκολη - και μετά τη βιομηχανοποίηση, δύσκολη είναι και η μεταφορά κατασκευασμένων αγαθών...
Αν σκεφτούμε τη Σοβιετική Ένωση ως ένα φυσικό σύνολο από γεωγραφικά απομονωμένες και οικονομικά ανάπηρες χώρες, μπορούμε να δούμε τι την κράτησε ενωμένη. Οι χώρες που αποτελούσαν τη Σοβιετική Ένωση ήταν ενωμένες μεταξύ τους από ανάγκη. Δεν μπορούσαν να ανταγωνιστούν τον υπόλοιπο κόσμο οικονομικά - αλλά απομονωμένες από τον παγκόσμιο ανταγωνισμό, μπορούσαν να συμπληρώνουν και να στηρίζουν η μια την άλλη. Ήταν ένα φυσικό σύνολο που κυριαρχήθηκε εύκολα από τους Ρώσους. Οι χώρες πέρα από τα Καρπάθια (εκείνες τις οποίες κατέλαβε η Ρωσία μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο και τις μετέτρεψε σε δορυφόρους) δεν περιλαμβάνονταν σ' αυτό το φυσικό σύνολο. Αν δεν υπήρχε η σοβιετική στρατιωτική ισχύς, θα είχαν προσανατολιστεί προς την υπόλοιπη Ευρώπη... Όσο ελκυστική κι αν ήταν η Ουκρανία για την υπόλοιπη Ευρώπη, δεν θα μπορούσε να ανταγωνιστεί ή να συμμετάσχει στην Ευρώπη. Η φυσική οικονομική της σχέση είναι με τη Ρωσία' βασίζεται στη Ρωσία για ενέργεια, και τελικά συνήθως κυριαρχείται και στρατιωτικά από τη Ρωσία.
Αυτές είναι οι δυναμικές που θα εκμεταλλευτεί η Ρωσία για να επιβάλει ξανά τη σφαίρα επιρροής της. Δεν είναι απαραίτητο ότι θα αναδημιουργήσει μια επίσημη πολιτική δομή που θα ελέγχεται από τη Μόσχα - αν και αυτό δεν είναι κάτι αδιανόητο. Πολύ σημαντική θα είναι η ρωσική επιρροή στην περιοχή τα επόμενα πέντε με δέκα χρόνια, η οποία θα αυξηθεί. Για να το αντιληφθούμε αυτό εις βάθος, ας το αναλύσουμε σε τρία επίπεδα αντιπαράθεσης, τον Καύκασο, την Κεντρική Ασία και το ευρωπαϊκό πεδίο, που περιλαμβάνει τα κράτη της Βαλτικής [σε αυτή την ανάρτηση θα ασχοληθούμε μονάχα με το ευρωπαϊκό πεδίο και μελλοντικά θα επανέλθουμε, με τον Καύκασο και την Κεντρική Ασία].
II
Το Ευρωπαϊκό Πεδίο
α´
Η Ουκρανία και η Λευκορωσία είναι το παν για τους Ρώσους. Αν έπεφταν σε εχθρικά χέρια -για παράδειγμα, αν γίνονταν μέλη του ΝΑΤΟ- η Ρωσία θα αντιμετώπιζε θανάσιμο κίνδυνο. Η Μόσχα βρίσκεται λίγο παραπάνω από ενενήντα (90) χιλιόμετρα από το ρωσικό σύνορο με τη Λευκορωσία, η Ουκρανία λιγότερο από ενενήντα (90) χιλιόμετρα από το Βόλγκογκραντ, πρώην Στάλινγκραντ. Η Ρωσία υπερασπίστηκε τον εαυτό της ενάντια στον Ναπολέοντα και στον Χίτλερ χρησιμοποιώντας το βάθος. Χωρίς τη Λευκορωσία και την Ουκρανία δεν υπάρχει βάθος, δεν υπάρχει γη για να ανταλλάξει με αίμα του εχθρού. Φυσικά είναι παράλογο να φαντάζεται κανείς το ΝΑΤΟ να αποτελεί απειλή για τη Ρωσία. Αλλά οι Ρώσοι σκέπτονται με όρους εικοσαετών κύκλων, και ξέρουν πόσο εύκολα το παράλογο γίνεται πιθανό.
Ξέρουν επίσης οι Ρώσοι ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες και το ΝΑΤΟ έχουν επεκτείνει συστηματικά το φάσμα της επιρροής τους συμπεριλαμβάνοντας ως μέλη του ΝΑΤΟ κράτη της Ανατολικής Ευρώπης και της Βαλτικής. Αμέσως όταν οι Ηνωμένες Πολιτείες άρχισαν να προσπαθούν να στρατολογήσουν την Ουκρανία στο ΝΑΤΟ, οι Ρώσοι άλλαξαν την άποψη τους τόσο για τις αμερικανικές προθέσεις όσο και για τις προθέσεις της Ουκρανίας. Σύμφωνα με τη ρωσική άποψη, η επέκταση του ΝΑΤΟ στην Ουκρανία απειλεί τα ρωσικά συμφέροντα με τον ίδιο τρόπο που θα είχε γίνει αν το Σύμφωνο της Βαρσοβίας είχε φθάσει ως το Μεξικό. Όταν μια εξέγερση υπέρ της Δύσης το 2004 -η πορτοκαλί επανάσταση- έμοιαζε έτοιμη να βάλει την Ουκρανία στο ΝΑΤΟ, οι Ρώσοι κατηγόρησαν τις Ηνωμένες Πολιτείες ότι προσπαθούσαν να περικυκλώσουν και να καταστρέψουν τη Ρωσία. Το τι σκέπτονταν οι Αμερικανοί είναι ένα θέμα προς συζήτηση. Το γεγονός ότι η Ουκρανία ως μέλος του ΝΑΤΟ θα μπορούσε να αποδειχθεί καταστροφική για τη ρωσική εθνική ασφάλεια δεν είναι...
Η Λευκορωσία αποτελεί πιο εύκολο ζήτημα... είναι το λιγότερο μεταρρυθμισμένο μέλος των πρώην σοβιετικών δημοκρατιών. Παραμένει ένα συγκεντρωτικό, απολυταρχικό κράτος. Πιο σημαντικό, η ηγεσία της έχει θρηνήσει επανειλημμένως για τον θάνατο της Σοβιετικής Ένωσης και έχει προτείνει κάποιου είδους ένωση με τη Ρωσία. Μια τέτοια ένωση, φυσικά, θα πρέπει να γίνει σύμφωνα με τους όρους της Ρωσίας, πράγμα που έχει οδηγήσει σε ένταση, αλλά δεν υπάρχει πιθανότητα να γίνει η Λευκορωσία μέλος του ΝΑΤΟ.
Η επαναφορά της Λευκορωσίας και της Ουκρανίας στη ρώσικη σφαίρα επιρροής είναι δεδομένη τα επόμενα πέντε χρόνια [2009 το κείμενο]. Όταν συμβεί αυτό, η Ρωσία θα έχει επιστρέψει περίπου στα σύνορα που είχε με την Ευρώπη ανάμεσα στους δύο παγκόσμιους πολέμους...
---------------------------------------------------------------
Η Ουκρανία, νέος και σημαντικός παίκτης στην ευρασιατική σκακιέρα, είναι γεωπολιτικός άξονας, επειδή η ίδια η ύπαρξη της ως ανεξάρτητης χώρας βοηθά το μετασχηματισμό της Ρωσίας. Χωρίς την Ουκρανία, η Ρωσία παύει να είναι ευρασιατική αυτοκρατορία. Χωρίς την Ουκρανία, η Ρωσία μπορεί να συνεχίσει να παλεύει για αυτοκρατορική θέση, αλλά τότε θα γινόταν κυρίως ασιατικό αυτοκρατορικό κράτος, το οποίο θα συρόταν πολύ πιθανόν σε συγκρούσεις, που θα το αποδυνάμωναν, με αφυπνισμένους Κεντροασιάτες, οι οποίοι θα ήταν γεμάτοι μνησικακία για την απώλεια της πρόσφατα αποκτημένης ανεξαρτησίας τους και θα είχαν την υποστήριξη των αδελφικών ισλαμικών κρατών στο νότο. Επίσης, το πιθανότερο και η Κίνα θα αντετίθετο σε οποιαδήποτε παλινόρθωση της ρωσικής κυριαρχίας στην Κεντρική Ασία, λόγω του αυξανόμενου ενδιαφέροντος της για τα κράτη της περιοχής που απόκτησαν πρόσφατα την ανεξαρτησία τους. Ωστόσο, αν η Μόσχα ανακτήσει τον έλεγχο της Ουκρανίας, με τον πληθυσμό των 52 εκατομμυρίων, τους σημαντικούς πλουτοπαραγωγικούς πόρους και την πρόσβαση στη Μαύρη Θάλασσα, η Ρωσία θα ανακτήσει αυτόματα τις αναγκαίες προϋποθέσεις για να γίνει ισχυρό αυτοκρατορικό κράτος, που θα ενώνει την Ευρώπη και την Ασία.
Αν η Ουκρανία έχανε την ανεξαρτησία της, αυτό θα είχε άμεσες συνέπειες για την Κεντρική Ευρώπη, μετασχηματίζοντας την Πολωνία στον γεωπολιτικό άξονα του ανατολικού συνόρου της Ευρώπης.
---------------------------------------------------------------
β´
Το παραδοσιακό μονοπάτι για την εισβολή στη Ρωσία είναι το άνοιγμα 480 χιλιομέτρων ανάμεσα στα βόρεια Καρπάθια και στη Βαλτική Θάλασσα. Αυτή είναι μια επίπεδη χώρα που εύκολα μπορεί να τη διασχίσει κανείς, με λίγα ποτάμια να στέκονται εμπόδιο. Αυτή η βόρεια ευρωπαϊκή πεδιάδα είναι εύκολη διαδρομή για τους εισβολείς. Ένας Ευρωπαίος εισβολέας μπορεί να κινηθεί ανατολικά προς τη Μόσχα ή προς την Αγία Πετρούπολη βορειοδυτικά. Κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, η απόσταση από την Αγία Πετρούπολη ως την πρώτη γραμμή του ΝΑΤΟ ήταν πάνω από 1600 χιλιόμετρα. Σήμερα η απόσταση είναι περίπου 112 χιλιόμετρα. Αυτό εξηγεί τον στρατηγικό εφιάλτη που αντιμετωπίζει η Ρωσία στη Βαλτική - και τι θα χρειαστεί να κάνει για να τακτοποιήσει το πρόβλημα.
Σύμφωνα με τη ρωσική άποψη, η βασική δίοδος εισβολής στη χώρα τους δεν είναι μόνο ορθάνοιχτη, αλλά επίσης βρίσκεται στα χέρια χωρών με μια έκδηλη εχθρότητα προς τη Ρωσία. Οι χώρες της Βαλτικής δεν συγχώρεσαν ποτέ τους Ρώσους για την κατοχή τους. Οι Πολωνοί είναι εξίσου πικρόχολοι και βαθιά δύσπιστοι απέναντι στις ρωσικές προθέσεις. Τώρα που είναι μέλη του ΝΑΤΟ, αυτές οι χώρες σχηματίζουν την πρώτη γραμμή. Πίσω τους βρίσκεται η Γερμανία, μια χώρα που δημιουργεί στη Ρωσία όση δυσπιστία δημιουργεί η Ρωσία στους Πολωνούς και στις χώρες της Βαλτικής. Οι Ρώσοι είναι σίγουρα παρανοϊκοί -αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι δεν έχουν εχθρούς ή ότι είναι τρελοί.
Αυτό θα ήταν το σημείο κάθε αντιπαράθεσης. Οι Ρώσοι μπορούν να ζήσουν με μια ουδέτερη περιοχή της Βαλτικής. Το να ζήσουν με μια ουδέτερη περιοχή της Βαλτικής που είναι μέλος του ΝΑΤΟ και κοντά στους Αμερικανούς, ωστόσο είναι ένα πολύ πιο μεγάλο ρίσκο. Από την άλλη, οι Αμερικανοί έχοντας υποχωρήσει από την Κεντρική Ασία, και όντας επιφυλακτικοί στον Καύκασο, δεν μπορούν να υποχωρήσουν από τις χώρες της Βαλτικής. Οποιοσδήποτε συμβιβασμός για τα τρία μέλη του ΝΑΤΟ θα προκαλούσε πανικό στην Ανατολική Ευρώπη. Η συμπεριφορά της Ανατολικής Ευρώπης θα γινόταν απρόβλεπτη, και η πιθανότητα της επέκτασης της ρωσικής επιρροής δυτικά θα αυξανόταν. Η Ρωσία έχει το μεγαλύτερο συμφέρον, αλλά οι Αμερικανοί μπορούν να χρησιμοποιήσουν σημαντική ισχύ αν το θελήσουν.
Η επόμενη κίνηση της Ρωσίας θα είναι πιθανότατα μια συμφωνία με τη Λευκορωσία για ένα ενοποιημένο σύστημα άμυνας. Η Λευκορωσία και η Ρωσία είναι εδώ και πολύ καιρό συνδεδεμένες, επομένως θα είναι μια φυσική επιστροφή. Και αυτό θα φέρει τον ρωσικό στρατό στα σύνορα της Βαλτικής. Επίσης θα φέρει τον στρατό στο σύνορο με την Πολωνία -και αυτό θα ξεκινήσει την αντιπαράθεση με πλήρη ισχύ.
Οι Πολωνοί φοβούνται τους Ρώσους και τους Γερμανούς. Παγιδευμένοι ανάμεσα στους δύο, χωρίς φυσικές άμυνες, φοβούνται οποιονδήποτε είναι δυνατότερος από εκείνους οποιαδήποτε στιγμή. Σε αντίθεση με την υπόλοιπη Ανατολική Ευρώπη, η οποία έχει τουλάχιστον το φράγμα των Καρπαθίων ανάμεσα σε εκείνη και στους Ρώσους -και μοιράζεται ένα κοινό σύνορο με την Ουκρανία, όχι τη Ρωσία- οι Πολωνοί βρίσκονται στην επικίνδυνη βόρεια ευρωπαϊκή πεδιάδα. Όταν οι Ρώσοι επιστρέψουν στο σύνορο τους δυναμικά κατά τη διάρκεια της σύγκρουσης με τα κράτη της Βαλτικής, οι Πολωνοί θα αντιδράσουν. Η Πολωνία έχει σχεδόν σαράντα εκατομμύρια ανθρώπους. Δεν είναι μικρή χώρα, και εφ' όσον θα έχει την υποστήριξη των Ηνωμένων Πολιτειών, δεν είναι ούτε ασήμαντη.
Οι Πολωνοί θα προσφέρουν τη στήριξη τους στις χώρες της Βαλτικής. Οι Ρώσοι θα τραβήξουν τους Ουκρανούς στη συμμαχία τους με τη Λευκορωσία και θα τοποθετήσουν ρωσικές δυνάμεις σε όλο το μήκος του πολωνικού συνόρου, νότια ως τη Μαύρη Θάλασσα. Σ' αυτό το σημείο οι Ρώσοι θα ξεκινήσουν την προσπάθεια να ουδετεροποιήσουν τις χώρες της Βαλτικής. Αυτό, πιστεύω, θα λάβει χώρα στα μέσα της δεκαετίας του 2010.
γ´
Οι Ρώσοι θα έχουν τρία εργαλεία στη διάθεση τους για να ασκήσουν την επιρροή τους στα κράτη της Βαλτικής. Πρώτον, μυστικές επιχειρήσεις. Με τον ίδιο τρόπο που οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν χρηματοδοτήσει και ενισχύσει μη κυβερνητικές οργανώσεις σε όλον τον κόσμο, οι Ρώσοι θα χρηματοδοτήσουν και θα ενισχύσουν ρωσικές μειονότητες σε αυτές τις χώρες, καθώς επίσης και όποια στοιχεία που υποστηρίζουν τους Ρώσους υπάρχουν ή μπορούν να εξαγοραστούν. Όταν οι χώρες της Βαλτικής καταπνίξουν αυτά τα κινήματα, θα δώσουν στους Ρώσους ένα πρόσχημα για να χρησιμοποιήσουν το δεύτερο εργαλείο τους, τις οικονομικές κυρώσεις, διακόπτοντας κυρίως τη ροή του φυσικού αερίου. Τέλος, οι Ρώσοι θα ασκήσουν στρατιωτική πίεση για να προωθήσουν την παρουσία σημαντικών δυνάμεων κοντά σε αυτά τα σύνορα. Δεν προκαλεί έκπληξη το γεγονός ότι τόσο οι Πολωνοί όσο και οι χώρες της Βαλτικής θυμούνται πόσο απρόβλεπτοι είναι οι Ρώσοι. Η ψυχολογική πίεση θα είναι τεράστια.
Έχουν ειπωθεί πολλά τα πρόσφατα χρόνια για την αδυναμία του ρωσικού στρατού, πράγματα που τη δεκαετία μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης ήταν σωστά. Αλλά εδώ έχουμε μια νέα πραγματικότητα - αυτή η αδυναμία άρχισε να αντιστρέφεται το 2000, και ως το 2015 θα ανήκει στο παρελθόν. Η επερχόμενη σύγκρουση στη βορειοανατολική Ευρώπη δεν θα λάβει χώρα ξαφνικά, αλλά θα είναι μια εκτεταμένη σύγκρουση. Η ρωσική στρατιωτική ισχύς θα έχει τον χρόνο να αναπτυχθεί. Το μοναδικό πεδίο στο οποίο η Ρωσία συνέχισε την έρευνα και την ανάπτυξη τη δεκαετία του 1990 ήταν στις προηγμένες στρατιωτικές τεχνολογίες. Ως το 2010, σίγουρα θα έχει τον πιο αποτελεσματικό στρατό στην περιοχή. Ως το 2015-2020, θα έχει έναν στρατό που θα αποτελεί απειλή για κάθε δύναμη που θα προσπαθήσει να κυριαρχήσει στην περιοχή, ακόμη και για τις Ηνωμένες Πολιτείες.
Η Ρωσία θα αντιμετωπίσει μια ομάδα χωρών που δεν μπορούν να υπερασπιστούν τον εαυτό τους και μια συμμαχία του ΝΑΤΟ η οποία είναι αποτελεσματική μόνο αν οι Ηνωμένες Πολιτείες είναι πρόθυμες να χρησιμοποιήσουν βία. Όπως έχουμε δει, οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν μια συγκεκριμένη τακτική στην Ευρασία -να εμποδίσουν οποιαδήποτε δύναμη να κυριαρχήσει στην Ευρασία ή κάποιο μέρος της. Αν η Κίνα αποδυναμωθεί ή διασπαστεί και οι Ευρωπαίοι είναι αδύναμοι και διχασμένοι, οι Ηνωμένες Πολιτείες θα έχουν ένα θεμελιώδες συμφέρον: να αποφύγουν τον γενικευμένο πόλεμο, κρατώντας του Ρώσους επικεντρωμένους στις χώρες της Βαλτικής και στην Πολωνία, αδυνατώντας έτσι να σκεφθούν με παγκόσμιους όρους.
Οι Ηνωμένες Πολιτείες θα χρησιμοποιήσουν την παραδοσιακή τους μέθοδο για να στηρίξουν αυτές τις χώρες: τη μεταφορά τεχνολογίας. Καθώς θα πλησιάζουμε στο 2020, αυτή η μέθοδος θα είναι πολύ πιο αποτελεσματική. Η νέα τεχνολογία του πολέμου θα χρειάζεται πιο μικρές, πιο αποτελεσματικές στρατιωτικές δυνάμεις, που σημαίνει ότι οι πιο αδύναμες χώρες μπορούν να χρησιμοποιήσουν στρατιωτική δύναμη δυσανάλογη του μεγέθους τους αν έχουν πρόσβαση σε προηγμένες τεχνολογίες. Οι Ηνωμένες Πολιτείες θα θέλουν να αυξήσουν τη δύναμη της Πολωνίας και των χωρών της Βαλτικής και να τις χρησιμοποιήσουν για να ακινητοποιήσουν τους Ρώσους. Αν θέλουν να περιορίσουν τη Ρωσία, αυτός είναι ο καλύτερος τρόπος για να το κάνουν. Η Γεωργία στον Καύκασο αντιπροσωπεύει ένα δευτερεύον σημείο ανάφλεξης, εκνευρίζοντας τους Ρώσους, κάτι που αποσπά τις δυνάμεις τους από την Ευρώπη, και επομένως θα είναι μια περιοχή στην οποία οι Ηνωμένες Πολιτείες θα εισβάλουν. Αλλά αυτή που θα έχει σημασία θα είναι η Ευρώπη, όχι ο Καύκασος.
Δεδομένης της αμερικανικής δύναμης, δεν θα υπάρξει άμεση επίθεση από τους Ρώσους, ούτε και οι Αμερικανοί θα επιτρέψουν περιπέτειες από τους συμμάχους τους. Περισσότερο, οι Ρώσοι θα προσπαθήσουν να ασκήσουν πίεση στις Ηνωμένες Πολιτείες, αλλού στην Ευρώπη, αλλά και σε άλλα μέρη του κόσμου. Για παράδειγμα, θα προσπαθήσουν να αποσταθεροποιήσουν χώρες στα σύνορα τους, όπως είναι η Σλοβακία και η Βουλγαρία. Η σύγκρουση θα εξαπλωθεί σε ολόκληρο το σύνορο ανάμεσα στη Ρωσία και στην υπόλοιπη Ευρώπη.
δ1´
Η βασική στρατηγική της Ρωσίας θα είναι να προσπαθήσει να διασπάσει το ΝΑΤΟ και να απομονώσει την Ανατολική Ευρώπη. Το κλειδί γι' αυτό θα είναι οι Γερμανοί, και μετά οι Γάλλοι. Καμμιά από τις δύο χώρες δεν θέλει άλλη μια σύγκρουση με τη Ρωσία. Είναι εσωστρεφή έθνη, και η Γερμανία εξαρτάται από το φυσικό αέριο της Ρωσίας. Οι Γερμανοί προσπαθούν να μειώσουν αυτήν την εξάρτηση και πιθανότατα θα το κάνουν ως ένα βαθμό, αλλά θα συνεχίσουν να εξαρτώνται από την παράδοση μιας αρκετά μεγάλης ποσότητας φυσικού αερίου, χωρίς την οποία δεν θα μπορέσουν να ζήσουν. Έτσι, οι Ρώσοι θα προσπαθήσουν να πείσουν τους Γερμανούς ότι οι Αμερικανοί τους χρησιμοποιούν για άλλη μια φορά για να περιορίσουν τη Ρωσία, και ότι οι Ρώσοι, όχι μόνο δεν απειλούν τη Γερμανία, αλλά έχουν ένα κοινό συμφέρον - μια σταθερή ουδέτερη ζώνη ανάμεσα τους, η οποία θα αποτελείται από μια ανεξάρτητη Πολωνία. Το ζήτημα των κρατών της Βαλτικής, θα ισχυρισθούν, δεν πρέπει να αναμιχθεί σε αυτό. Ο μοναδικός λόγος που οι Αμερικανοί θα νοιάζονταν για τις χώρες της Βαλτικής είναι αν σχεδίαζαν επίθεση κατά της Ρωσίας. Η Ρωσία θα είναι πρόθυμη να εγγυηθεί την αυτονομία των κρατών της Βαλτικής στο πλαίσιο μιας ευρύτερης συνομοσπονδίας, καθώς επίσης και την ασφάλεια της Πολωνίας, με αντάλλαγμα περιορισμό των όπλων και ουδετερότητα. Η εναλλακτική -ο πόλεμος- δεν θα ήταν προς το συμφέρον ούτε των Γερμανών ούτε των Γάλλων.
Πιθανότατα το επιχείρημα θα έχει αποτέλεσμα, αλλά πιστεύω ότι αυτό θα εξελιχθεί με έναν απροσδόκητο τρόπο. Οι Ηνωμένες Πολιτείες, πάντοτε υπερβολικά επιθετικές κατά την ευρωπαϊκή άποψη, θα προκαλέσουν περιττές φασαρίες στην Ανατολική Ευρώπη ως απειλή για τους Ρώσους. Αν οι Γερμανοί επιτρέψουν στο ΝΑΤΟ να το κάνει αυτό, θα παρασυρθούν σε μια αντιπαράθεση την οποία δεν θέλουν. Επομένως, πιστεύω ότι θα μπλοκάρουν τη στήριξη του ΝΑΤΟ προς την Πολωνία, προς τις χώρες της Βαλτικής και προς την υπόλοιπη Ανατολική Ευρώπη - το ΝΑΤΟ απαιτεί ομοψυχία για να λειτουργήσει, και η Γερμανία είναι μεγάλη δύναμη. Η ρωσική προσδοκία θα είναι ότι το σοκ της απόσυρσης εκ μέρους των Γερμανών της στήριξης του ΝΑΤΟ θα έκανε τους Πολωνούς και τους άλλους να λυγίσουν.
Συμβαίνει το αντίθετο. Η Πολωνία, παγιδευμένη στον ιστορικό της εφιάλτη ανάμεσα στη Ρωσία και στη Γερμανία, θα γίνει ακόμη πιο εξαρτημένη από τις Ηνωμένες Πολιτείες. Οι Ηνωμένες Πολιτείες, βλέποντας μια χαμηλού κόστους ευκαιρία να ακινητοποιήσουν τους Ρώσους και να χωρίσουν την Ευρώπη στη Μέση, αποδυναμώνοντας την Ευρωπαϊκή Ένωση κατά τη διαδικασία αυτή, θα αυξήσουν τη στήριξη προς την Ανατολική Ευρώπη. Γύρω στο 2015 θα δημιουργηθεί ένας νέος συνασπισμός εθνών, που θα αποτελείται κατά κύριο λόγο από τους παλιούς σοβιετικούς δορυφόρους μαζί με τα κράτη της Βαλτικής. Πολύ πιο ενεργητικός από τους Δυτικοευρωπαίους, με πολύ περισσότερα να χάσει, και με τη στήριξη των Ηνωμένων Πολιτειών, αυτός ο συνασπισμός θα αναπτύξει έναν αναπάντεχο δυναμισμό.
Οι Ρώσοι θα απαντήσουν σ' αυτή τη διακριτική αρπαγή της ισχύος από τους Αμερικανούς με μια προσπάθεια να αυξήσουν την πίεση στις Ηνωμένες Πολιτείες σε άλλα μέρη του κόσμου. Στη Μέση Ανατολή, για παράδειγμα... Γενικώς, όπου υπάρχει ένα αντιαμερικανικό καθεστώς, οι Ρώσοι θα προσφέρουν στρατιωτική βοήθεια. Μια χαμηλού βαθμού παγκόσμια σύγκρουση θα βρίσκεται στα σκαριά ως το 2015 και ως το 2020 η ένταση της θα έχει αυξηθεί. Καμμία πλευρά δεν θα ρισκάρει πόλεμο, αλλά και οι δύο πλευρές θα κάνουν ελιγμούς.
Ως το 2020 αυτή η σύγκρουση θα είναι το κυρίαρχο παγκόσμιο θέμα - και όλοι θα την αντιμετωπίζουν ως ένα μόνιμο πρόβλημα. Η σύγκρουση δεν θα είναι τόσο εκτενής όσο ο πρώτος ψυχρός πόλεμος. Οι Ρώσοι δεν θα διαθέτουν τη δύναμη για να αρπάξουν όλη την Ευρασία, και δεν θα αποτελούν μια πραγματική παγκόσμια απειλή. Ωστόσο, θα είναι μια τοπική απειλή, και αυτό είναι το πλαίσιο μέσα στο οποίο θα αντιδράσουν οι Ηνωμένες Πολιτείες. Θα υπάρξει ένταση κατά μήκος όλου του ρωσικού συνόρου, αλλά οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν θα είναι σε θέση (ή δεν θα έχουν ανάγκη) να επιβάλουν πλήρη κλοιό γύρω από τη Ρωσία, όπως είχαν κάνει παλαιότερα γύρω από τη Σοβιετική Ένωση.
Δεδομένης της σύγκρουσης, η ευρωπαϊκή εξάρτηση από τους υδρογονάνθρακες, ένα μεγάλο μέρος των οποίων προέρχεται από τη Ρωσία, θα γίνει στρατηγικό ζήτημα...
δ2´
Αλλά υπάρχει κι ένα άλλο σενάριο. Σ' αυτό το σενάριο η Γερμανία θα αναγνωρίσει τον επικείμενο κίνδυνο που αντιμετωπίζει η Πολωνία με τη ρωσική κυριαρχία στα κράτη της Βαλτικής. Θεωρώντας την Πολωνία ως ένα απαραίτητο κομμάτι της γερμανικής εθνικής ασφάλειας, θα ασκήσει έτσι μια τολμηρή πολιτική, που σκοπό θα έχει να προστατεύσει την Πολωνία, προστατεύοντας τα κράτη της Βαλτικής. Η Γερμανία θα σπεύσει να κυριαρχήσει στη λεκάνη της Βαλτικής. Εφ' όσον οι Ρώσοι δεν θα εγκαταλείψουν έτσι απλά τη μάχη, οι Γερμανοί θα βρεθούν σε μια εκτεταμένη αντιπαράθεση με τους Ρώσους, καθώς θα ανταγωνίζονται για επιρροή στην Πολωνία και στην περιοχή των Καρπαθίων.
Η Γερμανία θα βρεθεί, από ανάγκη, χωρισμένη τόσο από το επιθετικό της παρελθόν όσο και από την υπόλοιπη Ευρώπη. Ενώ η υπόλοιπη Ευρώπη θα προσπαθήσει να αποφύγει την ανάμιξη, οι Γερμανοί θα εμπλακούν σε μια παραδοσιακή σύγκρουση πολιτικών συμφερόντων. Καθώς θα το κάνουν, η αποτελεσματικότητα και η ισχύς τους θα εκτιναχθούν στα ύψη και η ψυχολογία τους θα αλλάξει. Ξαφνικά, μια ενωμένη Γερμανία θα επιβληθεί ξανά. Αυτό που θα ξεκινήσει ως άμυνα θα εξελιχθεί με αναπάντεχους τρόπους.
Αυτό δεν είναι το πιο πιθανό σενάριο. Ωστόσο η κατάσταση μπορεί να ωθήσει τη Γερμανία να επιστρέψει στον παραδοσιακό της ρόλο αντιμετώπισης της Ρωσίας ως μια μεγάλη απειλή, και αντιμετώπισης της Πολωνίας και της υπόλοιπης Ανατολικής Ευρώπης ως ένα μέρος της σφαίρας επιρροής της και ως μέσον προστασίας εναντίον των Ρώσων. Αυτό εξαρτάται εν μέρει από το πόσο επιθετικά κινούνται οι Ρώσοι, πόσο επίμονα αντιστέκονται τα κράτη της Βαλτικής, πόσο ρίσκο είναι διατεθειμένοι να πάρουν οι Πολωνοί, και πόση απόσταση θέλουν να κρατήσουν οι Ηνωμένες Πολιτείες. Τέλος, εξαρτάται από την εσωτερική γερμανική πολιτική...
ε´
Κατά τη διάρκεια της πρώτης φάσης της εκ νέου επιβολής της ρωσικής δύναμης, μέχρι περίπου το 2020, η Ρωσία θα είναι εκτενώς υποτιμημένη. Θα αντιμετωπίζεται σαν μια διασπασμένη χώρα με μια στάσιμη οικονομία και έναν αδύναμο στρατό. Κατά τη δεκαετία του 2010, όταν η σύγκρουση θα γίνει πιο έντονη στα σύνορα της και οι γείτονες της θα ανησυχήσουν, οι μεγαλύτερες δυνάμεις θα συνεχίσουν να την αντιμετωπίζουν περιφρονητικά.
Οι Ηνωμένες Πολιτείες ειδικότερα έχουν την τάση πρώτα να υποτιμούν και μετά να υπερτιμούν τους εχθρούς. Ως τα μέσα της δεκαετίας του 2010, οι Ηνωμένες Πολιτείες θα έχουν πάλι εμμονή με τη Ρωσία... θα μπουν σε μια μανιακή κατάσταση, αλλά θα επικεντρωθούν στην προσπάθεια να κρατήσουν τη Ρωσία ακινητοποιημένη χωρίς να κάνουν πόλεμο.
Μεγάλη σημασία θα έχει το που βρίσκεται η πρώτη γραμμή. Για να αποτελέσει η ανάκαμψη της Ρωσίας μια μικρή κρίση, οι Ρώσοι θα κυριεύσουν την Κεντρική Ασία και τον Καύκασο και θα απορροφήσουν ίσως τη Μολδαβία, αλλά δεν θα μπορέσουν να απορροφήσουν τα κράτη της Βαλτικής, ή να κυριεύσουν τα έθνη δυτικά των Καρπαθίων. Αν οι Ρώσοι καταφέρουν, ωστόσο, να απορροφήσουν τα κράτη της Βαλτικής και να κερδίσουν σημαντικούς συμμάχους στα Βαλκάνια, όπως η Σερβία, η Βουλγαρία και η Ελλάδα -ή χώρες της Κεντρικής Ευρώπης όπως η Σλοβακία- ο ανταγωνισμός ανάμεσα στις Ηνωμένες Πολιτείες και στη Ρωσία θα γίνει πιο έντονος και τρομακτικός.
Τελικά, όμως, δεν θα έχει ιδιαίτερη σημασία... Ανεξάρτητα από το τι θα κάνει η υπόλοιπη Ευρώπη, η Πολωνία, η Δημοκρατία της Τσεχίας, η Ουγγαρία και η Πολωνία θα αφιερώσουν τις προσπάθειες τους για να αντισταθούν στις ρωσικές προελάσεις και θα δεχτούν όποια συμφωνία θελήσουν οι Ηνωμένες Πολιτείες για να εξασφαλίσουν τη στήριξη τους. Η γραμμή λοιπόν θα τραβηχτεί αυτή τη φορά στα Καρπάθια Όρη, και όχι στη Γερμανία όπως έγινε κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου. Οι πολωνικές βόρειες πεδιάδες θα είναι η βασική γραμμή της σύγκρουσης, αλλά οι Ρώσοι δεν θα κινηθούν στρατιωτικά...
Η τελευταία σύγκρουση έλαβε χώρα στην Κεντρική Ευρώπη. Αυτή εδώ θα λάβει χώρα πολύ πιο ανατολικά. Στην τελευταία σύγκρουση η Κίνα ήταν σύμμαχος της Ρωσίας, τουλάχιστον στην αρχή. Σ' αυτήν την περίπτωση η Κίνα θα βγει εκτός παιχνιδιού. Την τελευταία φορά, η Ρωσία είχε τον πλήρη έλεγχο του Καυκάσου, αλλά τώρα δεν θα τον έχει, και θα αντιμετωπίσει την αμερικανική και την τούρκικη πίεση στον βορρά. Στην τελευταία αντιπαράθεση η Ρωσία είχε έναν μεγάλο πληθυσμό, αλλά αυτήν τη φορά έχει έναν μικρότερο και φθίνοντα πληθυσμό.
Η εσωτερική πίεση, ειδικότερα στον νότο, θα αποσπάσει την προσοχή της Ρωσίας από τη δύση και τελικά, χωρίς πόλεμο, θα καταρρεύσει. Η Ρωσία κατέρρευσε το 1917, και ξανά το 1991. Και ο στρατός της χώρας θα καταρρεύσει άλλη μια φορά λίγο μετά το 2020.
Τα επόμενα 100 χρόνια
2009
Εκδ. Ενάλιος
.~`~.
Ευρασιατικό Παράρτημα
Μία μακροπρόθεσμη ευρωπαϊκή πολιτική απέναντι στη Ρωσσία οφείλει να προσανατολισθεί σ’ αυτές τις γεωπολιτικές προοπτικές. Ασφαλώς είναι δικαίωμα των Ηνωμένων Πολιτειών να επιθυμούν τη διασφάλιση της πλανητικής μονοκρατορίας τους μεταξύ άλλων με τη συνεχή χαλιναγώγηση ή και με τον κατακερματισμό της Ρωσσίας. Όμως μία ενωμένη Ευρώπη δεν θα είχε να κερδίσει πολλά πράγματα, αν εμφανιζόταν ως στρατηγικός τοποτηρητής των Αμερικάνων στην Ανατολική Ευρώπη και ως υποστηρικτής όλων των χωριστικών τάσεων μέσα στην επικράτεια της πρώην Σοβιετικής Ένωσης. Η ευρωπαϊκή, και προπαντός γερμανική μυωπία, όπως φαίνεται με την υποστήριξη του αμερικάνικου σχεδίου για την επέκταση του ΝΑΤΟ ίσαμε τα ρωσσικά σύνορα, δεν μπορεί παρά να δώσει τροφή σε μία απολύτως θεμιτή δυσπιστία της Ρωσίας και να σπρώξει τη γιγαντιαία ευρασιατική χώρα στην επιθετική απομόνωση ή στην αγκαλιά της Κίνας.
Όμως όλα αυτά δεν μεταβάλλουν τη βεβαιότητα ότι μια Ευρώπη δίχως δικές της ενεργειακές πηγές και πρώτες ύλες, μια Ευρώπη με γερασμένο πληθυσμό, που θ' αποτελούσε το πολύ τρία ή τέσσερα τοις εκατό του παγκόσμιου, μια Ευρώπη αποκομένη από τα μεγάλα στρατηγικά θέατρα της πλανητικής ιστορίας του 21ου αιώνα - μια τέτοια Ευρώπη αργά ή γρήγορα θα μαραινόταν και θα έσβηνε. Το θεώρημα του Mackinder για την Ευρασία διατηρεί πάντοτε την αξία του. Όμως η θέση ότι όποιος κατέχει τη Γερμανία κατέχει και την Ευρασία είχε νόημα μονάχα σ' έναν ευρωκεντρικό κόσμο. Σ' έναν πλανητικό κόσμο, όπου απλώνεται όλο και περισσότερο η κραταιή σκιά της Κίνας, το κλειδί για την παγκόσμια κυριαρχία θα μπορούσε να είναι ο σιβηρικός και κεντροασιατικός χώρος.
Από τον 20ό στον 21ο αιώνα
Τομές στην πλανητική πολιτική περί το 2000
1998
Εκδ. Θεμέλιο
Η Ευρασία είναι η μεγαλύτερη ήπειρος της υδρογείου και αποτελεί άξονα από γεωπολιτική αποψη. Μια δύναμη που θα κυριαρχούσε στην Ευρασία θα έλεγχε τις δύο από τις τρεις πιο προωθημένες και οικονομικά πιο παραγωγικές περιοχές του κόσμου... Περίπου το 75% του παγκόσμιου πληθυσμού ζει στην Ευρασία και το μεγαλύτερο μέρος του φυσικού πλούτου του κόσμου βρίσκεται επίσης εκεί, τόσο στις επιχειρήσεις της, όσο και στο υπέδαφος της. Η Ευρασία αντιπροσωπεύει το 60% περίπου του παγκόσμιου ΑΕΠ και τα τρία τέταρτα περίπου των παγκόσμιων γνωστών ενεργειακών πόρων.
Στην Ευρασία βρίσκονται επίσης τα περισσότερα πολιτικά ισχυρά και δυναμικά κράτη. Μετά από τις Ηνωμένες Πολιτείες, οι επόμενες έξι μεγαλύτερες οικονομίες και οι επόμενοι έξι μεγαλύτεροι καταναλωτές στρατιωτικών όπλων βρίσκονται στην Ευρασία. Όλες οι παγκόσμιες δυνάμεις που διαθέτουν φανερά πυρηνικά όπλα εκτός από μια και όλες οι παγκόσμιες δυνάμεις που διαθέτουν κρυφά πυρηνικά όπλα εκτός από μια βρίσκονται στην Ευρασία. Οι δύο πιο πολυπληθείς διεκδικητές της περιφερειακής ηγεμονίας και της παγκόσμιας επιρροής είναι ευρασιατικές δυνάμεις. Όλες οι δυνάμεις που θα μπορούσαν δυνητικά να αμφισβητήσουν την πολιτική και/ή οικονομική πρωτοκαθεδρία της Αμερικής είναι ευρασιατικές. Αθροιστικά, η δύναμη της Ευρασίας υπερβαίνει κατά πολύ εκείνη της Αμερικής. Ευτυχώς για την Αμερική, η Ευρασία είναι πολύ μεγάλη για να είναι ενιαία πολιτικά...
Ανάμεσα στο δυτικό και το ανατολικό άκρο εκτείνεται ένας αραιοκατοικημένος, ρευστός πολιτικά και κατακερματισμένος οργανωτικά, ευρύς ενδιάμεσος χώρος, τον οποίο κατείχε προηγουμένως ένας ισχυρός αντίπαλος της υπεροχής των ΗΠΑ, ένας αντίπαλος ο οποίος επιδίωκε το στόχο της εκδίωξης της Αμερικής από την Ευρασία...
Αυτή η τεράστια, με παράξενο σχήμα σκακιέρα -που επεκτείνεται από τη Λισαβόνα μέχρι το Βλαδιβοστόκ- είναι το πεδίο του παιχνιδιού. Αν ο ενδιάμεσος χώρος μπορέσει να τραβηχτεί όλο και περισσότερο στη διευρυνόμενη τροχιά της Δύσης (όπου η Αμερική υπερέχει), αν η νότια περιοχή δεν υποταχτεί στην κυριαρχία ενός μόνο παίχτη και η Ανατολή δεν ενοποιηθεί με τρόπο που θα προκαλέσει την εκδίωξη της Αμερικής από τις υπερπόντιες βάσεις της, τότε μπορούμε να πούμε ότι η Αμερική θα υπερισχύσει. Όμως, αν ο ενδιάμεσος χώρος αποκρούσει τη Δύση και γίνει ισχυρή, ενιαία οντότητα, που αποκτά τον έλεγχο του Νότου ή συνάπτει συμμαχία με τον κύριο ανατολικό παίκτη, τότε η πρωτοκαθεδρία της Αμερικής στην Ευρασία θα υποχωρήσει δραματικά. Το ίδιο θα συνέβαινε αν ενώνονταν κατά κάποιον τρόπο οι δύο κύριοι ανατολικοί παίκτες. Τελικά, αν οι δυτικοί εταίροι της εκδίωκαν την Αμερική από τη βάση της στη δυτική περιφέρεια, αυτό θα σήμαινε αυτόματα το τέλος της αμερικανικής συμμετοχής στο παιχνίδι που διεξάγεται στην ευρασιατική σκακιέρα, ακόμη και αν κάτι τέτοιο σήμαινε πιθανώς την τελική υποταγή του δυτικού άκρου σε κάποιον αφυπνισμένο παίκτη που κατέχει τον ενδιάμεσο χώρο...
Με λίγα λόγια, για τις Ηνωμένες Πολιτείες, η ευρασιατική γεωστρατηγική περιλαμβάνει τη σχεδιασμένη διαχείριση των δυναμικών από γεωστρατηγική άποψη κρατών και τον προσεκτικό χειρισμό των καταλυτικών από γεωπολιτική άποψη κρατών, έτσι ώστε να ανταποκρίνεται στο διπλό συμφέρον της Αμερικής:
Να παραμείνει βραχυπρόθεσμα η μοναδική παγκόσμια δύναμη και να μετασχηματίσει μακροπρόθεσμα αυτή τη θέση της σε όλο και πιο θεσμοποιημένη παγκόσμια συνεργασία. Για να το εκφράσουμε με μια ορολογία που θυμίζει την πολύ πιο βίαιη εποχή των παλιών αυτοκρατοριών, οι τρεις μεγάλες επιταγές της αυτοκρατορικής γεωστρατηγικής είναι να εμποδίσει τη συνέργια των υποτελών και να διατηρήσει την κατάσταση εξάρτησης τους σε θέματα ασφάλειας, να παραμείνουν οι φόρου υποτελείς υποχωρητικοί και προστατευμένοι και να εμποδίσει τους βαρβάρους να ενωθούν μεταξύ τους.Zbigniew Brzezinski
Η Μεγάλη Σκακιέρα
1997
Εκδ. «Νέα Σύνορα» - Λιβάνη
http://cosmoidioglossia.blogspot.gr/2014/03/2020.htmlhttp://dia-kosmos.blogspot.gr/