Θα ακούσετε πολλά για τη σημασία της TPP για το «ελεύθερο εμπόριο». Η πραγματικότητα είναι πως είναι μια συμφωνία προκειμένου τα συμβαλλόμενα μέρη να διαχειριστούν τις εμπορικές και επενδυτικές τους σχέσεις – και μάλιστα για λογαριασμό των πλέον ισχυρών επιχειρηματικών λόμπι της κάθε χώρας. Μη γελιέστε: Είναι προφανές από τα κυριότερα εκκρεμή ζητήματα, γύρω από τα οποία τα διαπραγματευτικά παζάρια συνεχίζονται, πως η TPP δεν αφορά το «ελεύθερο» εμπόριο.
Η Νέα Ζηλανδία έχει απειλήσει να φύγει από τη συμφωνία λόγω του τρόπου με τον οποίο ο Καναδά και οι ΗΠΑ χειρίζονται το εμπόριο γαλακτοκομικών προϊόντων. Η Αυστραλία δεν είναι ευχαριστημένη με τον τρόπο που ΗΠΑ και Μεξικό χειρίζονται το εμπόριο ζάχαρης. Και οι ΗΠΑ δεν είναι ευχαριστημένες με τον τρόπο που η Ιαπωνία διαχειρίζεται το εμπόριο ρυζιού. Οι βιομηχανίες αυτές υποστηρίζονται από σημαντικά στρατόπεδα ψηφοφόρων στις αντίστοιχες χώρες τους. Και αποτελούν μονάχα την σε ό,τι αφορά στον πώς η TPP θα προωθήσει μια ατζέντα που στην πραγματικότητα έρχεται σε αντίθεση με το ελεύθερο εμπόριο.
Κατ΄ αρχάς, αναλογιστείτε τι θα έκανε η συμφωνία προκειμένου να διευρύνει τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας για τις μεγάλες φαρμακευτικές εταιρείες, όπως μάθαμε από εκδόσεις του κειμένου των διαπραγματεύσεων που διέρρευσαν. Οικονομικές έρευνες δείχνουν ξεκάθαρα πως το επιχείρημα ότι τέτοια δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας προάγουν της έρευνα είναι αδύναμο, στην καλύτερη περίπτωση. Στην πραγματικότητα, υπάρχουν ενδείξεις για το αντίθετο: Όταν το Ανώτατο Δικαστήριο ακύρωσε το δίπλωμα ευρεσιτεχνίας της Myriad για το γονίδιο BRCA, οδήγησε σε μια έξαρση καινοτομίας που είχε ως αποτέλεσμα καλύτερες δοκιμές με χαμηλότερο κόστος. Μάλιστα οι διατάξεις της TPP θα περιόριζαν τον ανοικτό διαγωνισμό και θα αύξανε τις τιμές για τους καταναλωτές στις ΗΠΑ και σε όλο τον κόσμο – ανάθεμα για το ελεύθερο εμπόριο.
H TPP θα διαχειριζόταν το εμπόριο φαρμακευτικών προϊόντων μέσως μιας ευρείας γκάμας αλλαγών σε φαινομενικά απόκρυφους κανόνες επί θεμάτων όπως η «σύνδεση διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας», η «αποκλειστικότητα δεδομένων» και τα «βιολογικά προϊόντα». Το αποτέλεσμα είναι πως οι φαρμακευτικές εταιρείες θα μπορούσαν όντως να έχουν τη δυνατότητα να παρατείνουν – ενίοτε σχεδόν επ΄ αόριστον – τα μονοπώλιά τους επί πατενταρισμένων φαρμάκων, να κρατούν τα φθηνότερα γενόσημα εκτός αγοράς, και να μπλοκάρουν σε «βιοϊσοδύναμους» ανταγωνιστές την εισαγωγή νέων φαρμάκων για χρόνια. Ιδού πώς η TPP θα διαχειριζόταν το εμπόριο στη φαρμακευτική βιομηχανία, αν τα πράγματα γίνουν όπως τα θέλουν οι ΗΠΑ.
Ομοίως, αναλογιστείτε πώς οι ΗΠΑ ελπίζουν να χρησιμοποιήσουν την TPP προκειμένου να διαχειριστούν το εμπόριο στην καπνοβιομηχανία. Εδώ και δεκαετίες, καπνοβιομηχανίας με έδρα στις ΗΠΑ χρησιμοποιούν τους μηχανισμούς εκδίκασης ξένων επενδυτών που δημιουργούνται από συμφωνίες όπως η TPP προκειμένου να περιορίσουν τους κανονισμούς που στοχεύσουν στη μάστιγα της δημόσιας υγείας ονόματι κάπνισμα. Υπ΄ αυτά τα συστήματα επίλυσης διαφορών μεταξύ επενδυτή και κράτους (ISDS: investor-state dispute settlement), οι ξένοι επενδυτές αποκτούν νέα δικαιώματα να μηνύουν τις εθνικές κυβερνήσεις υπό ιδιωτική διαιτησία για κανονισμούς οι οποίοι θεωρούν πως μειώνουν την προβλεπόμενη κερδοφορία των επενδύσεων τους.
Τα διεθνή εταιρικά συμφέροντα επικροτούν τα ISDS ως αναγκαία για την προστασία των δικαιωμάτων ιδιοκτησίας, εκεί όπου λείπει το κράτος δικαίου και τα αξιόπιστα δικαστήρια. Αλλά το επιχείρημα αυτό είναι ανόητο. Οι ΗΠΑ επιδιώκουν τον ίδιο μηχανισμό στην παρόμοια μεγα-συμφωνία τους με την Ευρωπαϊκή Ένωση – τη Διατλαντική Εταιρική Σχέση Εμπορίου και Επενδύσεων (TTIP: Transatlantic Trade and Investment Partnership), παρόλο που δεν υπάρχουν και πολλές αμφιβολίες για την ποιότητα των νομικών και δικαστικών συστημάτων της Ευρώπης.
Είναι βέβαιο πως οι επενδυτές – όπου κι αν έχουν την έδρα τους – αξίζουν την προστασία από την απαλλοτρίωση ή κανονιστικές διατάξεις που κάνουν διακρίσεις. Αλλά τα ISDS πηγαίνουν πολύ πιο μακριά: Η υποχρέωση αποζημίωσης των επενδυτών για τις απώλειες των προβλεπόμενων κερδών μπορούν να εφαρμοστούν και έχουν όντως εφαρμοστεί ακόμα και όταν οι κανόνες δεν κάνουν διακρίσεις και τα κέρδη αποκομίζονται από την πρόκληση δημόσιας βλάβης.
Η Philip Morris International ασκεί επί του παρόντος τέτοιες διώξεις εναντίον της Αυστραλίας και της Ουρουγουάης (που δεν είναι συμβαλλόμενο μέρος της TPP) γιατί απαιτούν τα τσιγάρα να φέρουν προειδοποιητικές ετικέτες. Ο Καναδάς, υπό την απειλή παρόμοιας δίωξης, υπαναχώρησε από την εισαγωγή μίας εξίσου αποτελεσματικής προειδοποιητικής ετικέτας πριν από λίγα χρόνια.
Δεδομένου του πέπλου μυστικότητας που περιβάλλει τις διαπραγματεύσεις για την TPP, δεν είναι σαφές αν ο καπνός θα εξαιρεθεί από ορισμένες πτυχές των ISDS. Είτε έτσι είτε αλλιώς, το ευρύτερο ζήτημα παραμένει: Τέτοιες διατάξεις καθιστούν δύσκολο για τις κυβερνήσεις να εκτελέσουν τις βασικές τους λειτουργίες – την προστασία της υγείας και της ασφάλειας των πολιτών τους, την εξασφάλιση της οικονομικής σταθερότητας, και την προστασία του περιβάλλοντος.
Φανταστείτε τι θα είχε συμβεί αν αυτές οι διατάξεις ίσχυαν όταν ανακαλύφθηκαν οι θανατηφόρες συνέπειες του αμιάντου. Αντί να κλείνουν τους κατασκευαστές και να τους αναγκάζουν να αποζημιώσουν όσουν είχαν υποστεί βλάβες, υπό τα ISDS, οι κυβερνήσεις θα υποχρεώνονταν να πληρώνουν τους κατασκευαστές προκειμένου να μη σκοτώνουν τους πολίτες τους. Οι φορολογούμενοι θα πλήττονταν δις – πρώτον πληρώνοντας τις βλάβες στην υγεία που θα είχαν προκληθεί από τον αμίαντο, και στη συνέχεια αποζημιώνοντας τους κατασκευαστές για τα χαμένα τους κέρδη όταν θα παρενέβαινε η κυβέρνηση προκειμένου να ρυθμίσει ένα επικίνδυνο προϊόν.
Δεν θα πρέπει να εκπλήσσει κανέναν που οι διεθνείς συμφωνίες της Αμερικής παράγουν διαχειρίσιμο και όχι ελεύθερο εμπόριο. Αυτό συμβαίνει όταν η διαδικασία χάραξης πολιτικής είναι αποκλειστικότητα φορέων που δεν ανήκουν στην επιχειρηματική κοινότητα – για να μην αναφέρουμε τους εκλεγμένους αντιπροσώπους του λαού στο Κογκρέσο.
* Ο Joseph E. Stiglitz, βραβευμένος με Νόμπελ οικονομίας καθηγητής του Πανεπιστημίου Κολούμπια, ήταν Πρόεδρος του Συμβουλίου Οικονομικών Εμπειρογνωμόνων του προέδρου Μπιλ Κλίντον και διετέλεσε Ανώτατος Αντιπρόεδρος της Παγκόσμιας Τράπεζας.
Πηγή
http://dia-kosmos.blogspot.gr/