Προδημοσίευση από το υπό έκδοση βιβλίο μου: Ο ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ ΚΑΙ Ο ΜΕΓΑΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ – ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΔΥΟ ΜΕΓΑΛΟΦΥΩΝ (κυκλοφορεί εντός του Οκτωβρίου)
Δρ. Ιωάννης Παρίσης
Τι δίδαξε ο Αριστοτέλης στον Αλέξανδρο; Ποια υπήρξε η επίδραση της διδασκαλίας του μεγάλου Σταγιρίτη στον μετέπειτα κοσμοκράτορα; Πόσο επηρέασαν οι γνώσεις που του μετέδωσε και οι φιλοσοφικές ιδέες του στη διαμόρφωση της προσωπικότητάς του και στον τρόπο που συμπεριφέρθηκε και λειτούργησε στη σύντομη ζωή του; Τέλος, επηρέασε ο Αριστοτέλης τη διάδοση των ελληνικών γραμμάτων και πολιτισμού στη νέα εποχή που άρχισε μετά τον Αλέξανδρο;
Ο Αριστοτέλης είναι ίσως ο μέγιστος από τους θεμελιωτές των επιστημών. Γνωστός και σήμερα σ’ όλον τον κόσμο, από την Αμερική μέχρι την Κίνα, σε Ευρωπαίους και Άραβες. Το έργο του διατρέχει ακόμη και σήμερα πολλές επιστήμες, ενώ αποτελεί την κύρια βάση της φιλοσοφικής σκέψης σε αρκετούς επιστημονικούς τομείς. Ο Αριστοτέλης υπήρξε ο διακεκριμένος μαθητής του Πλάτωνα, τον οποίο αυτός αποκαλούσε «ο Νους» – «το μυαλό της τάξης», όπως θα λέγαμε σήμερα για έναν μαθητή που ξεχωρίζει. «Υπό Πλάτωνος τοσούτον της αγχινοίας ηγάσθη ως Νους της διατριβής υπ’ αυτού προσαγορεύεσθαι», αναφέρει ο Ιωάννης Φιλόπονος.
Όπως ο Σωκράτης είχε ευτυχήσει να έχει μαθητή τον Πλάτωνα, έτσι και ο Πλάτων υπήρξε ευτυχής, διότι βρήκε στο πρόσωπο του Αριστοτέλη αντάξιο μαθητή. Ο Πλάτων θεμελίωσε την πρώτη φιλοσοφική σχολή, ενώ ο μαθητής του κυριάρχησε στη φιλοσοφία κατά τον δεύτερο κυρίως ήμισυ του 4ου αιώνα π.Χ. Αν και «ενοχλητικός» μαθητής, μόνον αυτός από τους μαθητεύσαντες πλησίον του Πλάτωνα κατόρθωσε να κατανοήσει πλήρως την διδασκαλία του και να την αναπτύξει περαιτέρω, εισάγοντας τις δικές του φιλοσοφικές σκέψεις, αντιλήψεις και διαπιστώσεις, συνδυάζοντας πρωτοβουλία και δημιουργικότητα.
Η φιλοσοφία του Σταγιρίτη άσκησε συνεχή επίδραση στα μετέπειτα φιλοσοφικά-επιστημονικά συστήματα, στους νεοπλατωνικούς, στους Άραβες φιλοσόφους, καθώς και στη φιλοσοφία της χριστιανικής Δύσης, ενώ εξακολουθεί και σήμερα να κατευθύνει και να επηρεάζει σημαντικά την νεότερη φιλοσοφία.
Αυτός ο μέγιστος των φιλοσόφων συνδέθηκε με την πιο αινιγματική και πιο μεγαλειώδη μορφή της παγκόσμιας ιστορίας, τον Αλέξανδρο, αφού υπήρξε ο κύριος διδάσκαλός του κατά την εφηβική ηλικία του. Ο ρόλος που έπαιξε στην διαμόρφωση της προσωπικότητας του Αλεξάνδρου και οι επιρροές του, αλλά και οι μετέπειτα σχέσεις τους, συνιστούν αντικείμενο μελέτης εκ μέρους των ιστορικών.
Το θέμα των σχέσεων Αριστοτέλη και Αλεξάνδρου, δύο κορυφαίων προσωπικοτήτων της παγκόσμιας Ιστορίας, ενέχει εκ των πραγμάτων τεράστιο ενδιαφέρον. Αν και στο θέμα των πολιτικών θεσμών, της προσέγγισης των κατακτημένων λαών και της διοίκησης του απέραντου κράτους που δημιούργησε, ο Αλέξανδρος ανέπτυξε τις δικές του ιδέες και αντιλήψεις, δεν υπάρχει αμφιβολία ότι λειτουργούσε πάντοτε υπό την επιρροή των όσων ο μεγάλος φιλόσοφος του δίδαξε και του ενεφύσησε.
Δρ. Ιωάννης Παρίσης
Στο έργο του Πολιτικά ο Αριστοτέλης καλύπτει μια ακόμη πλευρά της πρακτικής φιλοσοφίας του. Είναι προσαρμοσμένο στα δεδομένα της ελληνικής Πόλης-Κράτους και απευθύνεται σ’ έναν μόνο τύπο ανθρώπου: στον μέσο ελεύθερο πολίτη. Ως σκοπό των Πολιτικών του έταξε την αναζήτηση όχι του πλέον τέλειου αλλά του πλέον χρήσιμου πολιτεύματος.
Με το πολίτευμα, κατά τον φιλόσοφο, το οποίο ταυτίζει με την πολιτεία, επιτυγχάνεται ο καλύτερος τρόπος ζωής στις πόλεις. Χαρακτηρίζει την πολιτεία ως τον τρόπο ζωής και την τάξη που επικρατεί στο κράτος – «Πολιτεία μὲν γάρ ἐστι τάξις ταῖς πόλεσιν ἡ περὶ τὰς ἀρχάς (…) Η γάρ πολιτεία βίος ἐστί πόλεως».
Ο νόμος, έλεγε, θεραπεύει τα ελαττώματα και τις ατέλειες των ατόμων, περιορίζει τις συγκρούσεις και τον ανταγωνισμό, ανταμείβει τη θέληση για δημιουργία και διάκριση, ενθαρρύνει τους δυνατούς ενώ στηρίζει τους αδυνάτους. Είναι η πολιτεία εκείνη που δίνει χώρο στον ταλαντούχο και επιτρέπει σε κάθε άνθρωπο να αναπτυχθεί.
Ο Αριστοτέλης παρατηρεί τον άνθρωπο από την σκοπιά του φυσικού επιστήμονα, τον αντιμετωπίζει δηλαδή ως πλάσμα της φύσης. Καθορίζοντας ότι ο άνθρωπος είναι ζώον πολιτικό, κοινωνικό και οικονομικό υποστήριξε στο έργο του Πολιτικά, ότι πυρήνας του Κράτους είναι ο οίκος, (η «εἰς πᾶσαν ἡμέραν συνεστηκυῖα κοινωνία») τουτέστιν η οικογένεια, η οποία έχει τη δική της λειτουργία στην οργάνωση της ζωής. Ακολουθούν η κώμη και η πόλη.
Υποστηρίζει, ακόμη, ότι το πλήθος (οι πολίτες δηλαδή), μπορεί να ανέλθει σ’ ένα υψηλότερο επίπεδο με την βοήθεια της παιδείας, την οποία θεωρεί ως προϋπόθεση για την ουσιαστική συμμετοχή του πλήθους στους πολιτικούς θεσμούς και την δικαιοσύνη. Εκφράζει μάλιστα την άποψη ότι, στο πλαίσιο ενός δεδομένου πολιτεύματος, ο πολιτικός μπορεί και πρέπει να παρέμβει ώστε οι πολίτες να αποκτήσουν μέσω της παιδείας έναν ορισμένο βαθμό αρετής.
Δρ. Ιωάννης Παρίσης
Στο έργο του Πολιτικά ο Αριστοτέλης καλύπτει μια ακόμη πλευρά της πρακτικής φιλοσοφίας του. Είναι προσαρμοσμένο στα δεδομένα της ελληνικής Πόλης-Κράτους και απευθύνεται σ’ έναν μόνο τύπο ανθρώπου: στον μέσο ελεύθερο πολίτη. Ως σκοπό των Πολιτικών του έταξε την αναζήτηση όχι του πλέον τέλειου αλλά του πλέον χρήσιμου πολιτεύματος.
Με το πολίτευμα, κατά τον φιλόσοφο, το οποίο ταυτίζει με την πολιτεία, επιτυγχάνεται ο καλύτερος τρόπος ζωής στις πόλεις. Χαρακτηρίζει την πολιτεία ως τον τρόπο ζωής και την τάξη που επικρατεί στο κράτος – «Πολιτεία μὲν γάρ ἐστι τάξις ταῖς πόλεσιν ἡ περὶ τὰς ἀρχάς (…) Η γάρ πολιτεία βίος ἐστί πόλεως».
Ο νόμος, έλεγε, θεραπεύει τα ελαττώματα και τις ατέλειες των ατόμων, περιορίζει τις συγκρούσεις και τον ανταγωνισμό, ανταμείβει τη θέληση για δημιουργία και διάκριση, ενθαρρύνει τους δυνατούς ενώ στηρίζει τους αδυνάτους. Είναι η πολιτεία εκείνη που δίνει χώρο στον ταλαντούχο και επιτρέπει σε κάθε άνθρωπο να αναπτυχθεί.
Ο Αριστοτέλης παρατηρεί τον άνθρωπο από την σκοπιά του φυσικού επιστήμονα, τον αντιμετωπίζει δηλαδή ως πλάσμα της φύσης. Καθορίζοντας ότι ο άνθρωπος είναι ζώον πολιτικό, κοινωνικό και οικονομικό υποστήριξε στο έργο του Πολιτικά, ότι πυρήνας του Κράτους είναι ο οίκος, (η «εἰς πᾶσαν ἡμέραν συνεστηκυῖα κοινωνία») τουτέστιν η οικογένεια, η οποία έχει τη δική της λειτουργία στην οργάνωση της ζωής. Ακολουθούν η κώμη και η πόλη.
Υποστηρίζει, ακόμη, ότι το πλήθος (οι πολίτες δηλαδή), μπορεί να ανέλθει σ’ ένα υψηλότερο επίπεδο με την βοήθεια της παιδείας, την οποία θεωρεί ως προϋπόθεση για την ουσιαστική συμμετοχή του πλήθους στους πολιτικούς θεσμούς και την δικαιοσύνη. Εκφράζει μάλιστα την άποψη ότι, στο πλαίσιο ενός δεδομένου πολιτεύματος, ο πολιτικός μπορεί και πρέπει να παρέμβει ώστε οι πολίτες να αποκτήσουν μέσω της παιδείας έναν ορισμένο βαθμό αρετής.
Έτσι, θεωρεί ότι, εάν το πλήθος είναι δουλόφρον («ανδραποδώδες») ή μη δουλόφρον, εξαρτάται από την μόρφωση και την παιδεία.Η πολιτική σκέψη του Αριστοτέλη εξακολουθεί να διατηρεί την επικαιρότητά της, σημειώνει ο Wolfgang Kullmann, περιγράφοντας στην πολιτική θεωρία, περισσότερο από κάθε άλλον, την ενδιάμεση θέση του ανθρώπου μεταξύ των περιορισμών που του επιβάλλει η βιολογική του φύση και της ελευθερίας που του προσφέρει ο λόγος, δηλαδή η γλώσσα και η λογική.
Δρ. Ιωάννης Παρίσης
Τρίτη προδημοσίευση από το υπό έκδοση βιβλίο μου: Ο ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ ΚΑΙ Ο ΜΕΓΑΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ – ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΔΥΟ ΜΕΓΑΛΟΦΥΩΝ (κυκλοφορεί εντός του Οκτωβρίου)
Ο Αλέξανδρος έχει παραμείνει δια μέσου των αιώνων σύμβολο της ελληνικής και της παγκόσμιας ιστορίας, όχι μόνο για την ιδιοφυή στρατηγική του αλλά και για την ιδιαιτέρως προοδευμένη για την εποχή του πολιτισμική του αντίληψη. Μεταξύ των μεγάλων κατακτητών του αρχαίου κόσμου, ο Αλέξανδρος ήταν ο μόνος που έδειξε ευρύτητα αντιλήψεων και είχε μια ευγένεια στον χαρακτήρα η οποία εναρμονιζόταν με τις φιλοσοφικές αρχές που είχε διδαχθεί από τον Αριστοτέλη. Ο δάσκαλος προσπάθησε να μεταδώσει στον μαθητή του γνώσεις αλλά και να διαμορφώσει τη συμπεριφορά του.
Ωστόσο, δεν μπορούμε να παραβλέψουμε κάποιες «εκτροπές» από εκείνα που ο φιλόσοφος δίδασκε, οι οποίες αλλοίωσαν τον χαρακτήρα του Αλεξάνδρου καθώς περνούσαν τα χρόνια στην Ασία.
Εκδηλώσεις ματαιοδοξίας, αλλά και εκρήξεις θυμού, συχνά ως αποτέλεσμα μέθης, με ολέθριες συνέπειες, όπως ο φόνος του Κλείτου.
Επιπλέον, η οινοποσία, κατά πολλούς ιστορικούς, μπορεί να ευθύνεται για την εξασθένση της υγείας του και να συνέβαλε, μαζί με άλλες αιτίες, στον πρόωρο θάνατό του.
Παρά την έφεσή του για μάθηση και την εν γένει φιλομάθειά του, η μεγαλοφυία οδήγησε τον Αλέξανδρο σε μια ζωή δράσης: στην καθυπόταξη της Ασίας και στην προσπάθεια να συγκεράσει τον ελληνικό πολιτισμό με τον ανατολικό, επιχειρώντας να δώσει έναν διεθνικό και διαφυλετικό χαρακτήρα.
Παρά την έφεσή του για μάθηση και την εν γένει φιλομάθειά του, η μεγαλοφυία οδήγησε τον Αλέξανδρο σε μια ζωή δράσης: στην καθυπόταξη της Ασίας και στην προσπάθεια να συγκεράσει τον ελληνικό πολιτισμό με τον ανατολικό, επιχειρώντας να δώσει έναν διεθνικό και διαφυλετικό χαρακτήρα.
Επρόκειτο ωστόσο για μια προσπάθεια ασυμβίβαστη με τις πεποιθήσεις του δασκάλου του περί της αναμφισβήτητης ανωτερότητας των Ελλήνων έναντι των βαρβάρων.Ενώ ο Αριστοτέλης υποστήριζε ότι οι Έλληνες θα μπορούσαν να γίνουν κύριοι της οικουμένης, εάν ήταν ενωμένοι, ο μαθητής του εξέφραζε μια αντίληψη οικουμενικότητας, επιδιώκοντας, να συναποτελέσουν όλοι οι άνθρωποι ένα λαό.
Πρόκειται ακριβώς για το κύριο σημείο της διαφοροποίησης του μαθητή από τον δάσκαλο. Στην πράξη εμφανίζεται μια σύγκρουση δύο διαφορετικών κοσμοθεωρητικών πολιτιστικών τάσεων τις οποίες θέλησε να συνενώσει ο Αλέξανδρος: της Δυτικής που αναδυόταν μέσα από το έργο του δασκάλου του και εκείνης της Ανατολής που συνάντησε στην πορεία του μέχρι τα βάθη της κεντρικής Ασίας και την Ινδία.
Ο Πλούταρχος, μέσα από ιστορικά και φιλοσοφικά επιχειρήματα αναδεικνύει την προσωπικότητα του Αλεξάνδρου και συμπεραίνει ότι οι πράξεις του είχαν φιλοσοφική υπόσταση και οφείλονταν στις αρετές του, όχι μόνο τις πολεμικές αλλά και εκείνες που είχαν να κάνουν με μια βαθιά ικανότητα σκέψης και φιλοσοφικής αντίληψης και προσέγγισης των ζητημάτων. Αρετές που του είχε μεταδώσει ο μέγας Σταγιρίτης. Η φιλοσοφία λοιπόν με την οποία τον εφοδίασε ο δάσκαλός του ήταν το ουσιώδες στοιχείο μέσω του οποίου εμπλουτίστηκε ο χαρακτήρας του Αλεξάνδρου με τις «μεγαλύτερες και καλύτερες προϋποθέσεις» για την υλοποίηση της εκστρατείας του.
Παρά την ανάπτυξη δικών του ιδεών και αντιλήψεων, ιδίως στα ζητήματα της προσέγγισης και της διοίκησης των λαών που κατέλαβε, δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ο Αλέξανδρος λειτουργούσε πάντοτε υπό την επιρροή των όσων ο μεγάλος φιλόσοφος του δίδαξε και του ενεφύσησε. Μπορεί η οργάνωση και διοίκηση της αυτοκρατορίας που δημιούργησε να είχε τον προσωπικό του -«αλεξάνδρειο»- χαρακτήρα, μακράν των περί της πόλεως ιδεών του Αριστοτέλη, όμως παντού στη συμπεριφορά του και στον τρόπο που λειτούργησε μπορούμε να διακρίνουμε τα ίχνη της αριστοτέλειας επιρροής.
Συνάντηση δύο μεγαλοφυών, που έμελλε να αφήσουν βαθιά χαραγμένα τα ονόματά τους στην παγκόσμια Ιστορία, για διαφορετικούς βεβαίως λόγους ο καθένας.
Η μεγαλοφυία του Αριστοτέλη οδήγησε σε μια νέα εποχή φιλοσοφικής σκέψης και επιστημονικής έρευνας και είχε βαθιά επίδραση σε πολλές επιστήμες στους αιώνες που ακολούθησαν.
Η μεγαλοφυία του Αλεξάνδρου μετέβαλε τα δεδομένα της εποχής του, πραγματοποιώντας μια βαθιά τομή στην πορεία της παγκόσμιας ιστορίας.
http://dia-kosmos.blogspot.gr/
Ο Πλούταρχος, μέσα από ιστορικά και φιλοσοφικά επιχειρήματα αναδεικνύει την προσωπικότητα του Αλεξάνδρου και συμπεραίνει ότι οι πράξεις του είχαν φιλοσοφική υπόσταση και οφείλονταν στις αρετές του, όχι μόνο τις πολεμικές αλλά και εκείνες που είχαν να κάνουν με μια βαθιά ικανότητα σκέψης και φιλοσοφικής αντίληψης και προσέγγισης των ζητημάτων. Αρετές που του είχε μεταδώσει ο μέγας Σταγιρίτης. Η φιλοσοφία λοιπόν με την οποία τον εφοδίασε ο δάσκαλός του ήταν το ουσιώδες στοιχείο μέσω του οποίου εμπλουτίστηκε ο χαρακτήρας του Αλεξάνδρου με τις «μεγαλύτερες και καλύτερες προϋποθέσεις» για την υλοποίηση της εκστρατείας του.
Παρά την ανάπτυξη δικών του ιδεών και αντιλήψεων, ιδίως στα ζητήματα της προσέγγισης και της διοίκησης των λαών που κατέλαβε, δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ο Αλέξανδρος λειτουργούσε πάντοτε υπό την επιρροή των όσων ο μεγάλος φιλόσοφος του δίδαξε και του ενεφύσησε. Μπορεί η οργάνωση και διοίκηση της αυτοκρατορίας που δημιούργησε να είχε τον προσωπικό του -«αλεξάνδρειο»- χαρακτήρα, μακράν των περί της πόλεως ιδεών του Αριστοτέλη, όμως παντού στη συμπεριφορά του και στον τρόπο που λειτούργησε μπορούμε να διακρίνουμε τα ίχνη της αριστοτέλειας επιρροής.
***
Συνάντηση δύο μεγαλοφυών, που έμελλε να αφήσουν βαθιά χαραγμένα τα ονόματά τους στην παγκόσμια Ιστορία, για διαφορετικούς βεβαίως λόγους ο καθένας.
Η μεγαλοφυία του Αριστοτέλη οδήγησε σε μια νέα εποχή φιλοσοφικής σκέψης και επιστημονικής έρευνας και είχε βαθιά επίδραση σε πολλές επιστήμες στους αιώνες που ακολούθησαν.
Η μεγαλοφυία του Αλεξάνδρου μετέβαλε τα δεδομένα της εποχής του, πραγματοποιώντας μια βαθιά τομή στην πορεία της παγκόσμιας ιστορίας.
http://dia-kosmos.blogspot.gr/
Comments