Ελληνική γνώση

ΤΟ ΣΩΣΤΟ ΕΙΝΑΙ ΟΤΙ Ο ΕΒΡΑΙΟΣ ΓΙΑΧΒΕ ΚΑΙ ΕΠΕΙΤΑ ΟΛΕΣ ΟΙ ΘΡΗΣΚΕΙΕΣ ΠΟΥ ΔΗΜΙΟΥΡΓΗΣΑΝ ΑΥΤΟΙ ΕΙΝΑΙ ΚΑΙ Ο ΛΟΓΟΣ ΤΗΣ ΑΡΧΕΓΟΝΗΣ ΔΙΑΜΑΧΗΣ ΤΩΝ ...

Ποια είναι η νέα τάξη πραγμάτων στην οποία αναφέρεται; «Μη με ρωτάτε ποια είναι αυτή η νέα τάξη πραγμάτων. Ο νοών νοείτω. Αυτή επέβαλε βιαίως την καταστροφή των βιβλιοθηκών, την καταστροφή της τέχνης, την καταστροφή του αθλητισμού και την κατάργηση των Ολυμπιακών Αγώνων και γενικά ό,τι ωφελούσε τον άνθρωπο. Αυτό για μένα είναι το μεγαλύτερο έγκλημα που συνέβη ποτέ στην ανθρωπότητα: η κατάργηση διά της βίας της γνώσης, που είναι ό,τι πιο πολύτιμο και σημαντικότερο έχει παραγάγει ο άνθρωπος».

Όπως είναι σαφές, ο κ. Παπαθανασίου εντοπίζει τις αιτίες των παθογενειών σε μια νέα τάξη πραγμάτων που αναδύθηκε από το βάθος των ιστορικών, πολιτιστικών και θρησκευτικών μεταβολών και όχι από τις πρόσφατες εξελίξεις. «Δεν μιλώ μόνο για την ελληνική γνώση, αλλά και για οποιαδήποτε άλλη γνώση εκείνης της εποχής. Κατά συνέπεια, όλοι αυτοί οι ατυχείς άνθρωποι δεν είχαν κανένα δικαίωμα και επαφή σε οποιοδήποτε σύγγραμμα επιστημονικής φύσης, κατά το μέγιστο ελληνικής προέλευσης –π.χ. μαθηματικών μελετών, φιλοσοφικών μελετών, αστρονομίας, μουσικής, ποίησης, θεάτρου– και το δικαίωμα ελεύθερης έκφρασης του ατόμου. Αν κάποιος δεν ακολουθούσε αυτό το σύστημα, η ποινή ήταν βαρύτατη, έως και θάνατος. Όλα αυτά έγιναν για να δοθεί η ευκαιρία εύκολης διοίκησης των λαών. Έπρεπε η γνώση να μετατραπεί σε πίστη. Όπως κι έγινε. Και αυτό συνεχίζεται μέχρι σήμερα».

«Η χώρα μας ήταν το κέντρο του γίγνεσθαι, δημιούργησε αυτά που ακόμα διδάσκονται –τους τελευταίους αιώνες τουλάχιστον– στα πανεπιστήμια όλου του κόσμου και τα χάρισε στην ανθρωπότητα. Παρεμπιπτόντως, για να θεωρηθεί μια χώρα ότι έχει πολιτισμό, πρέπει αυτά που παράγει να μη βλάπτουν τον άνθρωπο. Αυτό ο ελληνικός πολιτισμός το είχε πετύχει. Δεν έβλαψε ποτέ κανέναν. Πώς λοιπόν, καταστρέφοντας όλα αυτά σήμερα, περιμένουμε από τον Έλληνα να εξαγάγει το οτιδήποτε; Και ερωτώ: Πιστεύετε πως ο Έλληνας σήμερα είναι ελεύθερος; Πιστεύετε ότι οι άνθρωποι γενικά είναι ελεύθεροι;» 

Κάποιος θα απαντούσε ότι οι άνθρωποι σήμερα είναι ίσως πιο ελεύθεροι από ποτέ. Ο κ. Παπαθανασίου είναι προφανές ότι δεν έχει την ίδια άποψη, καθώς θεωρεί ότι η παιδεία, ως κύρια προϋπόθεση της ελευθερίας, δεν είναι αυτή που θα έπρεπε να είναι. «Αν με ρωτάτε τι συμβαίνει σήμερα με τα πολιτικά συστήματα, με το Brexit, τα “κίτρινα γιλέκα”, την καταστροφή των μνημείων, τι ζητάτε από εμένα να σας πω; Πώς θα μπορούσε να είναι τα πράγματα διαφορετικά, όταν η παιδεία παγκοσμίως βρίσκεται σε κακό χάλι και έχει μεταβληθεί σε εκπαίδευση και όχι σε μόρφωση; Και όταν ο πλούτος έχει καταντήσει ένα υλικό μονοπώλιο και τίποτε άλλο. Μην περιμένετε καμία αλλαγή και, αν υπάρξει αλλαγή, θα είναι προς το χειρότερο. Πώς περιμένετε λοιπόν, μετά από όλα όσα είπαμε, να μην αυξάνονται τα φαινόμενα της κρίσης και να μην οδηγούν στην ανάδειξη ακραίων φαινομένων; Θα ήταν εντελώς αφύσικο βάσει αυτών των προδιαγραφών. Αυτό, όμως, που είναι χαρακτηριστικό είναι ότι εμείς οι άνθρωποι αντιδρούμε πάντα στα αποτελέσματα και όχι στις αιτίες. Και πάντα η αντίδραση έρχεται αργά. Όπως υπάρχει η προληπτική ιατρική, καλό θα ήταν να υπάρχει και η προληπτική πολιτική».

Εκτός από την προληπτική πολιτική, θα έπρεπε να υπάρχει και η «προληπτική μεταφυσική», για να δίνει εγκαίρως κάποιες απαντήσεις σε βαθύτερα ερωτήματα. Ο συνθέτης έχει μιλήσει επανειλημμένα για τη μουσική ως δύναμη του σύμπαντος. Και δεν διστάζει να τοποθετηθεί σε θέματα που ξεφεύγουν από την πεπατημένη. Σε μια παλαιότερη συζήτησή μας είχαμε αφήσει ανοιχτό το ζήτημα της σχέσης των τριών διαστάσεων της πραγματικότητας με τις υπόλοιπες διαστάσεις που έχει προσδιορίσει η θεωρητική φυσική και οι οποίες συνθέτουν τη «συνολική πραγματικότητα». Είναι ο φυσικός κόσμος (ο οποίος μας περιέχει) μια προβολή στις τρεις διαστάσεις μιας «συνολικής πραγματικότητας» που εκτείνεται στις υπόλοιπες οκτώ (αν υποθέσουμε ότι το σύνολο των διαστάσεων είναι έντεκα); Αν ο κόσμος πάψει να υπάρχει στις τρεις διαστάσεις, είναι πιθανό ότι θα συνεχίσει να υφίσταται στις υπόλοιπες και ενδεχομένως να «ξαναπροβληθεί» στο μέλλον στις τρεις διαστάσεις; Είναι, δηλαδή, οι υπόλοιπες διαστάσεις ένα «δυναμικό» από το οποίο «ρέει» η δημιουργία «μέσα» στο δοχείο των τριών διαστάσεων, όχι μόνο στη μουσική, αλλά και στο σύνολο όλων όσα μπορούν να δημιουργηθούν;

Eπίπεδα συνειδητότητας

«Θα προσπαθήσω να σας απαντήσω με έναν απλό τρόπο, για να γίνει αντιληπτό», λέει ο κ. Παπαθανασίου. 

«Οι διαστάσεις δεν είναι μέρη, αλλά επίπεδα συνειδητότητας. Κάθε συνειδητότητα έχει τα δικά της χαρακτηριστικά. Τα χαρακτηριστικά αυτά άλλοτε είναι τρόποι σκέψης και άλλοτε συναισθήματα. Για να γίνει το θέμα μας περισσότερο κατανοητό, θα πρέπει να διευκρινίσουμε τις έννοιες της πραγματικότητας και της αλήθειας. Πραγματικότητα είναι αυτό που διαπιστώνεται από όλους ότι συμβαίνει, όπως π.χ. η φαινομενική πορεία του ήλιου, ενώ αλήθεια είναι αυτό που εντοπίζεται με την επιστημονική θέση. Δεν γυρίζει ο ήλιος γύρω από τη Γη, όπως όλοι βλέπουμε καθημερινά, αλλά αντιθέτως η Γη γύρω από τον ήλιο».

Και ποια είναι η θέση του ανθρώπου μεταξύ πραγματικότητας και αλήθειας; 

«Ο άνθρωπος είναι τρισυπόστατος: σώμα-ψυχή-νους. Το σώμα υπάρχει σε τρεις διαστάσεις ή και τέσσερις (εάν θεωρήσουμε ότι και ο χρόνος είναι η τέταρτη διάσταση), όπως και όλος ο υπόλοιπος απτός κόσμος που τον περιβάλλει και γίνεται αντιληπτός από τις αισθήσεις του ανθρώπου. Η ψυχή, όμως, και ο νους λειτουργούν ως στοιχεία που τον συνδέουν με το Αεί και το Θείον, που είναι χαρακτηριστικά του κοσμικού σύμπαντος. Η σύνδεση αυτή γίνεται σε άλλες διαστάσεις, όπως στα όνειρα. Ο κόσμος θα υπάρχει πάντα, γιατί στηρίζεται στην αρμονία, στο μέτρο και στον ρυθμό. Και κατά συνέπεια η ουσία της μουσικής, που με τη σειρά της είναι ταυτόχρονα και ο γεννήτωρ και η αλήθεια».

Το 2001 ο Βαγγέλης Παπαθανασίου έγραψε τη «Μυθωδία» και οργάνωσε τη μεγάλη συναυλία στους Στύλους Ολυμπίου Διός στην Αθήνα, με αφορμή την αποστολή της NASA στον Άρη. Πρόσφατα, μια άλλη αποστολή στον Άρη μάς πρόσφερε ένα ηχητικό ντοκουμέντο από την επιφάνεια του πλανήτη. Ένα φύσημα του αέρα. Πώς αισθάνθηκε, άραγε, όταν το άκουσε και γιατί έχει πάντοτε αυτό το ιδιαίτερο ενδιαφέρον για το Διάστημα; «Στο ερώτημα περί “Μυθωδίας”, περί NASA, περί Διαστήματος, περί ηχητικών ντοκουμέντων από επιφάνειες πλανητών, μία είναι η απάντηση: από πολύ μικρή ηλικία αισθανόμουν πάντα ότι δεν υπάρχει διαχωρισμός μεταξύ Διαστήματος και ανθρώπου. Είναι το ίδιο και το αυτό. Είτε αυτό το γνωρίζουμε είτε δεν το γνωρίζουμε. Μία είναι η αλήθεια: ότι ο άνθρωπος και το σύμπαν είναι ταυτόσημα. Αυτή η άποψη του σχίσματος του σύμπαντος και του ανθρώπου ήρθε αργότερα και αφορά διαφορετικών ειδών δόγματα, που δημιουργούν στον άνθρωπο αδιέξοδα. Να λοιπόν γιατί το Διάστημα μου προκαλεί αίσθημα δέους και πληρότητας. Γιατί είμαστε το Διάστημα».

Ταξίδι στον Δία

Ο συνθέτης έχει γράψει μουσική για την αποστολή της NASA στον πλανήτη Δία, μια αποστολή της οποίας η διάρκεια επεκτείνεται έως το 2021. Ποια είναι τα πιο σημαντικά στοιχεία της αποστολής αυτής, ποια είναι τα πιο σημαντικά «δώρα» του Δία προς τη Γη, αλλά και ποιος είναι ο χαρακτήρας της μουσικής του γι’ αυτή την αποστολή; «Κατ’ αρχάς θέλω να σας πω ότι εδώ μιλάμε για τον μεγαλύτερο πλανήτη του ηλιακού συστήματός μας, ο οποίος βρίσκεται σε αρχέγονη κατάσταση σε σχέση με τον δικό μας πλανήτη», απαντά. «Το λέω αυτό γιατί ο Δίας αποτελείται από διαφόρων ειδών αέρια και δεν υπάρχει σταθερή επιφάνεια για να μπορέσουμε να προσεδαφιστούμε, όπως μπορούμε να κάνουμε σε άλλους πλανήτες. Η κατάσταση στην οποία βρίσκεται ο Δίας μάς επιτρέπει να μελετήσουμε την κατάσταση των άλλων πλανητών και να κατανοήσουμε πώς δημιουργήθηκαν». 

«Ο πλανήτης μας, πριν πάρει τη μορφή που γνωρίζουμε, είχε αλλάξει πάρα πολλές φορές στο μακρινό παρελθόν. Και ενδέχεται να αλλάξει πάλι. Τον ίδιο χαρακτήρα είχε και η αποστολή της “Ροζέτας”. Και όλες οι αποστολές λίγο έως πολύ ερευνούν τα ίδια πράγματα, μεταξύ άλλων. Θα έλεγα ότι θα πρέπει να είμαστε ευγνώμονες για την ύπαρξη του Δία, γιατί λειτουργεί σαν κάποια προστασία, σαν ένα είδος ασπίδας, γιατί η τεράστια βαρυτική δύναμη που ασκεί προσελκύει κάθε είδους επικίνδυνα για τη Γη και τους άλλους πλανήτες σώματα. Θα ήθελα σε αυτό το σημείο να επισημάνω ότι ανησυχώ πολύ για την προσεχή εμπορευματοποίηση του ηλιακού μας συστήματος, μεταφέροντας στο Διάστημα τα ίδια λάθη και απερισκεψίες που επί αιώνες εφαρμόστηκαν και εφαρμόζονται στον πλανήτη μας. Εύχομαι να μη συμβεί. Ως προς τον χαρακτήρα της μουσικής που με ρωτάτε, ελπίζω να την ακούσετε προσεχώς».

H συνέχεια του άρθρου ΕΔΩ