Έντουαρντ Σνόουντεν: Ο Σολτζενίτσιν της εποχής μας

Γελοιογραφία της Ναταλίας Μιχάιλενκο

Δύο διαφορετικές προσωπικότητες σε δύο διαφορετικές εποχές, που αδιαφόρησαν εξίσου για την προσωπική τους εικόνα, ενώ δέχθηκαν μια απαράλλακτη επίθεση από τις ηγεσίες των χωρών τους.


Πολλές κι ενδιαφέρουσες είναι οι ομοιότητες μεταξύ του Έντουαρντ Σνόουντεν και του διάσημου ρώσου αντιφρονούντα συγγραφέα, Αλεξάντερ Σολζενίτσιν (1918-2008). Είναι γεγονός ότι η συνέντευξη που έδωσε ο Σνόουντεν στους New York Times, ήρθε πολύ αργά. Μια συνέντευξη όπου μίλησε για όλα όσα έπραξε, διαψεύδοντας τις φήμες περί μυστικού πράκτορα των ΗΠΑ, ο οποίος έχει περάσει στην υπηρεσία των Κινέζων και των Ρώσων. Η δημοσίευση βέβαια έγινε πολλούς μήνες μετά την κορύφωση της αντισνόουντεν υστερίας φέτος το καλοκαίρι, με την αναγκαστική προσγείωση του αεροσκάφους που μετέφερε τον Πρόεδρο της Βολιβίας, διότι οι ΗΠΑ και οι σύμμαχοί τους στην Ευρώπη υποψιάζονταν ότι το αεροπλάνο μετέφερε τον Σνόουντεν από τη Μόσχα στη Βολιβία.

Κατά τον ίδιο τρόπο καθυστερημένη θεωρήθηκε και η επιστροφή του Σολτζενίτσιν στη Ρωσία το 1994, είκοσι χρόνια αφότου εξορίστηκε από τη Σοβιετική Ένωση το 1974. Μακάρι να είχε επιστρέψει την περίοδο 1989-1991, όταν στην ρωσική πολιτική ζωή συντελούνταν συνταρακτικές εξελίξεις, καθώς κατέρρεε η Σοβιετική Ένωση...

Τόσο διαφορετικοί και τόσο ίδιοι

Στη συνέντευξη, Σνόουντεν ξεκαθάρισε πως δεν θεωρεί τη δράση του αντι-αμερικανική, και πως δεν μετέφερε «ευαίσθητα» έγγραφα σε δημοσιογράφους στο Χονγκ Κονγκ, μετά τη δημοσιοποίηση των πληροφοριών για τα προγράμματα παρακολούθησης της NSA. Απέρριψε τις κατηγορίες για συνεργασία με τις κινεζικές ή ρωσικές μυστικές υπηρεσίες, δηλώνοντας ότι προστάτευσε επιμελώς τα ευαίσθητα δεδομένα από τις κινεζικές μυστικές υπηρεσίες! 

Στις ΗΠΑ, ο Σνόουντεν είχε παρακολουθήσει σεμινάρια για την κινεζική νοημοσύνη και είχε πλήρη γνώση των δυνατοτήτων της. Στην ίδια συνέντευξη, άλλωστε, η οποία έγινε μέσω κρυπτογραφημένων μηνυμάτων έγραψε πως η NSA γνώριζε πως δεν είχε αποκαλύψει μυστικά στους Κινέζους.

Βέβαια αυτές οι διευκρινίσεις φαίνεται πως ήρθαν πολύ αργά. Για πολλούς μήνες την περασμένη άνοιξη και το καλοκαίρι αξιωματούχοι των ΗΠΑ έπληξαν τη δημόσια εικόνα του Σνόουντεν εξαπολύοντας μια επιθετική εκστρατεία, ενώ αποκαλώντας τον προδότη υπαινίχθηκαν το ενδεχόμενο να έχει ήδη παραδώσει κάποιο ενδιαφέρον υλικό, προβαίνοντας σε αποκαλύψεις στο Χονγκ Κονγκ και τη Ρωσία. Κι ο Σολτζενίτσιν επίσης ήταν πολύ απρόσεχτος σε ό,τι αφορούσε την εικόνα του προς τα έξω. Αντί να προστατεύει τον εαυτό του από τις κατηγορίες για προδοσία, που απηύθυναν εναντίον του οι σοβιετικές αρχές, αυτός μιλούσε συνέχεια για τα παγκόσμια προβλήματα της Ρωσίας και του κόσμου γενικότερα, και ποτέ δεν αποκάλυψε λεπτομέρειες από την προσωπική του ζωή και ποτέ δεν τροφοδότησε το πολύ ανθρώπινο συναίσθημα της περιέργειας που έχει η κοινή γνώμη.

Μήπως, όμως, θα ήταν λάθος να κρίνουμε τις δύο προσωπικότητας με βάση τα πρότυπα των σύγχρονων διάσημων, που προσπαθούν μέσα από κάθε γεγονός της ζωή τους, να αποσπάσουν την όλο και μεγαλύτερη προσοχή της κοινής γνώμης;

Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι το 99%των δημοσίων προσώπων σε Αμερική και Ρωσία, αν τύχαινε και βρίσκονταν στη θέση του Σνόουντεν, μέσα στο αεροδρόμιο της Μόσχας, με το βλέμμα όλου του κόσμου στραμμένο πάνω τους, δεν θα κρυβόταν από τις κάμερες. Αλλά αυτός είναι ακριβώς ο λόγος που ο κύριος Σνόουντεν διαφέρει από τον κ. Ομπάμα, ή τον κ. Μεντβέντεφ. Ακόμη και από τις συνήθεις αντιπολιτευόμενες προσωπικότητες σε Αμερική και Ρωσία ακόμη και από τους αξιοσέβαστους Νόαμ Τσόμσκι και τον γνώστη των media, Ιλιά Γιάσιν. Και αυτός είναι και ο λόγος που ο κ. Σνόουντεν μοιάζει περισσότερο με τον Αλεξάντερ Σολζενίτσιν. Έχει μια δυνατή και ενδιαφέρουσα προσωπικότητα.

Όμοιες αντιδράσεις των αρχών

Η διαφορά μεταξύ Σολζενίτσιν και Σνόουντεν βρίσκεται στη μορφή και όχι στην ουσία. Ο ένας έγραψε μυθιστορήματα για το σοβιετικό σύστημα των γκουλαγκ, ο άλλος διέρρευσε πληροφορίες για τις παρακολουθήσεις που έκαναν οι ΗΠΑ. Στη δεκαετία του 1950 και του 1960, όταν ο Σολζενίτσιν έγραψε τα καλύτερα βιβλία του, οι άνθρωποι εξακολουθούσαν να διαβάζουν μυθιστορήματα, μέσω επιστολών που γράφονταν από έναν συγγραφέα επιστημονικής φαντασίας. Στον καιρό του Σνόουντεν οι άνθρωποι προτιμούν κάτι πιο πεζό, τα πιο γνήσια μηνύματα e-mail τα οποία διέρρευσαν στο Internet. Έτσι είναι η ζωή, και σήμερα η κίνηση των λογοτεχνικών ειδών είναι ταχύτερη από κάθε άλλη περίοδο στην ανθρώπινη ιστορία.

Η κύρια ομοιότητα βρίσκεται στην αντίδραση των αρχών. Τόσο οι Σοβιετικοί το 1970 με τον Σολτζενίτσιν, όσο και οι Αμερικανοί το 2013 με τον Σνόουντεν, δεν αρνήθηκαν το αληθές των αποκαλύψεων. Και στις δύο περιπτώσεις οι αρχές είπαν ότι οι Σνόουντεν και Σολτζενίτσιν παρουσίασαν άτυπα φαινόμενα, ωσάν να είναι τυπικά. Ο σοβιετικός ηγέτης της δεκαετίας του 1970, Λεονίντ Μπρέζνιεφ δεν μπορούσε να αρνηθεί την ύπαρξη των στρατοπέδων συγκέντρωσης του Στάλιν, που ο Σολτζενίτσιν περιέγραφε στα μυθιστορήματά του. Είπε απλά ότι ήταν «αποκλίσεις από το Σοσιαλιστικό δίκαιο» και τα χαρακτήρισε «επιμέρους λάθη» και σε γενικές γραμμές, υποστήριξε ότι η KGB το μόνο που έκανε ήταν να μας προστατεύει από τους ξένους κατασκόπους. Κατά τον ίδιο τρόπο, οι υπερασπιστές της NSA στις ΗΠΑ, δήλωσαν ότι στόχευση του προγράμματος PRISM ήταν οι τρομοκράτες. Και  «…συγγνώμη αν κρυφακούσαμε και κάποιους ειρηνικούς πολίτες!» Ακόμη και αν τα «επιμέρους λάθη» ανέρχονταν σε εκατομμύρια λάθη, όπως ακριβώς και με τις αποκαλύψεις του Σολτζενίτσιν για το «Αρχιπέλαγος» των στρατοπέδων εργασίας.

Κατηγορίες για κατασκοπεία

Επίσης, και οι δύο έχουν κατηγορηθεί από ορισμένους συμπατριώτες τους ότι αποκάλυψαν τα ευρήματά τους σε αλλοδαπούς και όχι στους δικούς τους γραφειοκράτες. Πολλά ήταν τα μέλη του Κογκρέσου που κατήγγειλαν τον Σνόουντεν γιατί  «δεν ακολούθησε τη διαδικασία του Κογκρέσου». Ο Σολζενίτσιν από την άλλη κατηγορήθηκε από τις σοβιετικές αρχές ότι συμπεριφέρθηκε σαν «ξένος κατάσκοπος» και παραπονέθηκαν μάλιστα για την απόφασή του να σταματήσει τη δημοσίευση της πρόζας του στο νόμιμο σοβιετικό λογοτεχνικό περιοδικό –Νόβι Μιρ, όπου το 1962 είχε δημοσιευτεί η διάσημη νουβέλα του: «Μια μέρα του Ιβάν Ντενίσοβιτς». Οι άνθρωποι που τον βοήθησαν να μεταφέρει τα χειρόγραφα των μυθιστορημάτων του στο εξωτερικό είχαν προβλήματα με την KGB, όπως ακριβώς και οι αμερικανικές και βρετανικές αρχές άσκησαν πίεση σε μια δημοσιογράφος του Guardian που ανέλαβε να μεταφέρει το μήνυμα του Σνόουντεν σε όλο τον κόσμο.

Αυτές οι κατηγορίες θα ήταν δικαιολογημένες, αν υπήρχε έστω και μια μικρή πιθανότητα να ακουστεί η φωνή τους στην πατρίδα. Η αντίδραση του Μπρέζνιεφ στα μυθιστορήματα για τα στρατόπεδα του Στάλιν ήταν προβλέψιμη. Στη συνέντευξή του ο Σνόουντεν περιγράφει την αντίδραση αφεντικού του όταν άσκησε κριτική για τις δράσεις της CIA προτού «βγάλει» στον αέρα τα στοιχεία των παρακολουθήσεων. Επί λέξει το αφεντικό του, του είπε, να μην ταράξει τα νερά!

Οργουελιανό σκηνικό

Και στις δύο περιπτώσεις, αυτοί που αποκάλυψαν την αλήθεια βρήκαν κάποια υποστήριξη και κατανόηση στο εξωτερικό, ενώ στην πατρίδα η υποστήριξη ήταν μεν εμφανής, αλλά αναποτελεσματική. Η ιστορία έδειξε ότι οι πιθανότητες ενός μέσου Αμερικανού να επηρεάσει τις πολιτικές αποφάσεις της χώρας του, δεν είναι πολύ μεγαλύτερες από εκείνες του σοβιετικού πολίτη κατά τη σοβιετική εποχή. Και εδώ οι όποιες συγκρίσεις μεταξύ Μπρέζνιεφ- Ομπάμα, δυστυχώς, δεν είναι υπέρ του Ομπάμα. Ο Μπρέζνιεφ μπορούσε να στείλει τον Σολζενίτσιν πίσω στα στρατόπεδα του Ιβάν Ντενίσοβιτς καθώς το σύστημα των στρατοπέδων εξακολουθούσε να λειτουργεί το 1970, αν και σε μικρότερη κλίμακα από ό, τι το 1950. Αλλά ο Μπρέζνιεφ προτίμησε να αποφύγει μια δίκη, που θα ήταν καταστροφική για την εικόνα και τις δημόσιες σχέσεις της Σοβιετικής Ένωσης, Έτσι ο Σολτζενίτσιν στάλθηκε στη Δυτική Γερμανία (ΟΔΓ). 

Ο Ομπάμα όμως, ο τυχερός άνθρωπος που είχε ήδη το δικό του Σολζενίτσιν μέσα στην ΟΔΓ της σύγχρονης εποχής (Χονγκ Κονγκ και μετέπειτα στη Ρωσία) τον θέλει πίσω στις ΗΠΑ για μια «δίκαιη δίκη». Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι μετά από αυτή τη δίκη ο Σνόουντεν θα κατέληγε στη σύγχρονη αμερικανική εκδοχή του ΓΚΟΥΛΑΓΚ. 

Είναι λυπηρό το γεγονός ότι η ιστορία επαναλαμβάνεται όχι ως φάρσα, αλλά σαν ένα κακό παιχνίδι στον υπολογιστή, σαν ένα παιχνίδι από Όργουελιανό σκηνικό θα προσέθετε κάποιος. 

Ντμίτρι Μπάμπιτς

http://rbth.gr/opinion/2013/10/25/entoyarnt_snooynten_o_soltzenitsin_ti_epoxi_ma_25975.html

http://dia-kosmos.blogspot.gr/