Τι συμβαίνει στις Ηνωμένες Πολιτείες;

Της Heather Conley

Αυτό το ερώτημα που απευθύνει σχεδόν κάθε Ευρωπαίος επισκέπτης στο γραφείο μου στην Ουάσιγκτον. Είναι ειρωνικό πως, όταν μη απαντώντας στα ερωτήματα των Ευρωπαίων για τις ΗΠΑ, εξηγώ στους μπερδεμένους Αμερικανούς τι συμβαίνει στην Ευρώπη, ένα εξίσου δύσκολο έργο. Επομένως, ίσως τα καλύτερο ερώτημα που μπορεί να απευθυνθεί είναι: τι συμβαίνει στην διατλαντική κοινότητα;

Προτού απαντήσουμε αυτή την ερώτηση, πρέπει πρωτίστως να προσδιορίσω σωστά τον εαυτό μου: είμαι μέλος ενός think tank της Ουάσιγκτον. Ενός προϊόντος μιας ελίτ φούσκας. Με μια μικρή συμβολή στο αυτοαποκαλούμενο playbook εξωτερικής πολιτικής της Ουάσιγκτον. Και τώρα, μου λένε, κάτι μικρότερο από μια σταγόνα –μια καθόλου κολακευτική περιγραφή, που συσσωρεύει όλες τις καθεστωτικές φωνές, τις φωνές εξωτερικής πολιτικής και τις δημοσιογραφικές, σε μια μη αναγνωρίσιμη και σε μεγάλο βαθμό άχρηστη οντότητα.

Ο σωστός προσδιορισμός του λόγου μου είναι σημαντικός, διότι αυτό που πιστεύω ότι γίνεται στις ΗΠΑ είναι η απόρριψη του κατεστημένου εξωτερικής πολιτικής –τόσο από την αριστερά όσο και από τη δεξιά- καθώς και μια αποκήρυξη οτιδήποτε προέρχεται από τις ελίτ. Ενώ αυτό φαίνεται να είναι μια όχι και τόσο καλλιεργημένη κίνηση, δεν πιστεύω ότι είναι έτσι. Πιστεύω ότι είναι μια πλήρης κατάρρευση της αξιοπιστίας και τις εμπιστοσύνης στις ελίτ.

Για δεκαετίες, οι ελίτ εξωτερικής πολιτικής χρησιμοποιούσαν λεξιλόγιο γεμάτων με ακρωνύμια και σύνθετες πολιτικές για να περιγράψουν έναν κόσμο που είναι τυπικά μόνο προσβάσιμος και κατανοητός σε άλλα μέλη του. Χιλιάδες υψηλού επιπέδου άρθρα, ομιλίες και συνέδρια εξήγησαν γιατί μια συγκεκριμένη αμερικανική πολιτική ήταν σωστή, σημαντική ή επείγουσα. 

Αλλά οι σκηνές που εκτυλίσσονται στις τηλεοράσεις, τις εφημερίδες και μέσα στα αμερικανικά νοικοκυριά, λένε μια πολύ διαφορετική ιστορία.

Η αμερικανική πολιτική δεν έχει κινηθεί με τον τρόπο που οι ελίτ δήλωσαν ότι θα κινούνταν. Πριν από καιρό, εάν ένας Αμερικανός πρόεδρος, υπουργός Εξωτερικών, υπουργός Άμυνας ή μέλος του Κογκρέσου έλεγε κάτι που σχετιζόταν με την εξωτερική πολιτική και την πολιτική ασφάλειας, θεωρούνταν ως σούπερ-αξιόπιστο και το αναπαρήγαγαν αξιόπιστα ΜΜΕ. Όχι πλέον. Ένας Αμερικανός πρώην πρόεδρος λέει στους Αμερικανούς ότι τα όπλα μαζικής καταστροφής ήταν μια αιτία πολέμου, για να μάθουν μετά ότι δεν υπήρχαν τέτοια όπλα. Μια αποστολή για να διασφαλίσει ότι δεν θα μπορεί να εκκολαφτεί στο Αφγανιστάν μία επίθεση όπως αυτή της 11ης Σεπτεμβρίου, έχει μετατραπεί στον μακρύτερο πόλεμο της ιστορίας των ΗΠΑ, με μια έλλειψη κατανόησης του κοινού για το πόσα έχουν καταφέρει οι ΗΠΑ στην αρχική τους αποστολή.

Ένας πρόεδρος παρομοιάζει το αυτοαποκαλούμενο Ισλαμικό κράτος με μια "κολεγιακή ομάδα" και δηλώνει ότι ο Σύριος ηγέτες "πρέπει να φύγει", αλλά πέντε χρόνια μετά, αποδεικνύεται ότι δεν είχε δίκιο και ότι δεν συνέβησαν έτσι. Δεν είναι να απορεί κανείς που οι Αμερικανοί αμφισβητούν αυτά που λένε οι ελίτ και ότι αυτές οι αμφιβολίες ενισχύονται από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Εμείς, το κατεστημένο, έχουμε χάσει την εμπιστοσύνη μας στον Αμερικανικό λαό.

Δεν πιστεύω ότι η κοινότητα εξωτερικής πολιτικής της Ουάσιγκτον αναγνωρίζει πλήρως την επανάσταση που έχει λάβει χώρα –παρά την δραματική είσοδο του Ρεπουμπλικάνου υποψηφίου για την προεδρία, Donald Trump ως τον μεγαλύτερο παράγοντα πολιτικής αναταραχής. Αλλά πολλοί εκτιμούν ότι ίσως κάτι έχει αλλάξει αμετάκλητα. Οι πιο βασικές αρχές της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής –ελεύθερο εμπόριο και υπεράσπιση της διεθνούς φιλελεύθερης τάξης και της διεθνής φιλελεύθερης τάξης και το σύστημα διεθνούς συμμαχίας που οι ΗΠΑ δημιούργησαν- αμφισβητούνται τώρα ανοιχτά από πολλούς Αμερικανούς.

Ελεύθερο εμπόριο;

Πολλοί Αμερικανοί εργαζόμενοι δεν έχουν αισθανθεί τα οφέλη ενός διεθνούς εμπορικού συστήματος το οποίο τους είπαν πως θα τους ωφελούσε. Εάν μία χώρα εισβάλλει σε μια άλλη ή δημιουργεί νησιά στην θάλασσα και τα ανακηρύξει περιοχή της, γιατί πρέπει πάντα να είναι ο αμερικανικός στρατός αυτός που θα διαχειριστεί αυτά τα προβλήματα; Γιατί οι Αμερικανοί χτίζουν νοσοκομεία και δρόμους σε άλλες χώρες αλλά όχι στη δική τους; Γιατί οι ΗΠΑ πρέπει να ξοδέψουν τα δολάρια των Αμερικανών φορολογούμενων για να υπερασπιστούν άλλες χώρες, όταν αυτές οι χώρες δεν ξοδεύουν αρκετά χρήματα για να υπερασπιστούν τον εαυτό τους.

Αυτά τα ερωτήματα είναι πραγματικά, και αξίζουν ανοιχτών και τίμιων απαντήσεων. Οι ομιλίες και οι δηλώσεις Αμερικανών κυβερνητικών αξιωματούχων δεν έχουν ακόμη προσαρμοστεί: οι αξιωματούχοι συνεχίζουν να χρησιμοποιούν ατάκες προηγούμενης δεκαετίες, ελπίζοντας ότι εάν τις επαναλάβουν αρκετά, τότε μπορεί να γίνουν αληθινές. Οι ελίτ πρέπει να αναγνωρίσουν ότι οι πολιτικές τους, οι αποφάσεις τους –σε διαδοχικές ρεπουμπλικανικές ή δημοκρατικές κυβερνήσεις- απορρίπτονται. Οι Αμερικανοί ηγέτες δεν έχουν ακούσει ή αποτελεσματικά απαντήσει στις φωνές που λένε ότι το εμπόριο, η μετανάστευση και συμμαχίες όπως το ΝΑΤΟ, δεν είναι καλά πράγματα για τις ΗΠΑ.

Στο μεταξύ, οι Ευρωπαίοι ηγέτες δυσκολεύονται όλο και περισσότερο να φιμώσουν τον διογκούμενο αριθμό των φωνών που δηλώνουν ότι το εμπόριο, η μετανάστευση, η ΕΕ και οι σύμμαχοι όπως οι ΗΠΑ, δεν είναι καλά πράγματα.

Υπάρχει μια δυσάρεστη σιωπή στο κατεστημένο της εξωτερικής πολιτικής. Οι ελίτ προετοιμάζονται για να δώσουν τις συνήθεις απαντήσεις τους σε όλα αυτά τα πράγματα που είναι απαραίτητα και σημαντικά, αλλά συνειδητοποιούν ότι οι απαντήσεις τους είναι ανεπαρκείς στην σημερινή πολιτική πραγματικότητα της απόρριψης.

Η παγκοσμιοποίηση –όχι σε αντίθεση με την βιομηχανική επανάσταση- έχει εξαπολύσει θετικές δυνάμεις ακραίας τεχνολογικής καινοτομίας και επικοινωνίας. Οι κοινότητες μπορούν να σχετίζονται και να συζητούν η μία με την άλλη παγκοσμίως, όπως ποτέ άλλοτε. Είναι η εποχή, σύμφωνα με τις δηλώσεις του πρώην σύμβουλου εθνικής ασφάλειας των ΗΠΑ, Zbigniew Brzezinski, της μεγάλης παγκόσμιας πολιτικής αφύπνισης, ιδιαίτερα στις αναδυόμενες και αναπτυσσόμενες οικονομίες.

Αλλά η παγκοσμιοποίηση έχει επίσης εξαπολύσει αναστάτωση και αρνητικές δυνάμεις στις προηγμένες δυτικές χώρες, δυνάμεις που έχουν διαταράξει την κατανόηση της Δύσης για τον κόσμο, της κυριαρχίας και των κοινοτήτων. Απελευθερωτική και τρομακτική, η παγκοσμιοποίηση φέρνει φόβο και απουσία ελέγχου, κάτι που τροφοδοτεί το δυτικό ένστικτο να αναλάβει τον έλεγχο της κυριαρχίας και να χτίσει τείχους για να κρατήσει τους άλλους έξω.

Αντί να βλέπουμε τον κόσμο ως μια θετική ευκαιρία για να προαχθούν τα δυτικά ιδεώδη του ελεύθερου εμπορίου και του φιλελευθερισμού –ο πυρήνας της δύναμης της διατλαντικής κοινότητας- ο κόσμος μοιάζει όλο και περισσότερο να απειλητικός σε αυτή την κοινότητα. Η ενστικτώδης απάντηση πολιτικής στον φόβο, είναι να προστατευτούν οι εργαζόμενοι και τα σύνορα.

Η πολιτική αναστάτωση που βιώνουν τόσο οι ΗΠΑ όσο και η Ευρώπη, είναι μια δυσοίωνη προειδοποίηση. Οι παλιοί τρόποι μιας εξωτερικής πολιτικής καθοδηγούμενη από τις ελίτ, που στερείται δημοκρατικής νομιμότητας, έχουν προεξοφληθεί. Η διατλαντική κοινότητα χρειάζεται νέες προσεγγίσεις εξωτερικής πολιτικής που είναι πιο προσβάσιμες από το κοινό, ευκίνητες ανάλογα με τις περιστάσεις και προσαρμοσμένες σε κάθε περιοχή. Απαιτείται μια νέα και ειλικρινή συζήτηση με τους πολίτες για να οικοδομηθεί εκ νέου η εμπιστοσύνη σε θεσμούς και ηγέτες. Διότι εάν ο φόβος είναι το θεμέλιο της ανελευθερίας, η εμπιστοσύνη είναι το θεμέλιο για ένα περισσότερο υποσχόμενο μέλλον.

Μπορείτε να δείτε το κείμενο εδώ: http://carnegieeurope.eu/strategiceurope/?fa=64159

http://dia-kosmos.blogspot.gr/